Popeye achterna (Malta)

Malta (15 tot 22-05-2010)

1. Persoonlijke gegevens

- Reisverslag van    Hilde en Piet Duyck-Deruyck
            Burg. Decoenestraat 10
            8520 Kuurne
            056 72 53 71
            pietduyck@pandora.be

- Aangezien Piet huisman is mag men op elk moment van de dag proberen contact op te nemen om meer te vernemen over deze reis en reisbestemming.

- Daar Piet rolstoelgebruiker is gaat in ons reisverslag speciale aandacht naar rolstoeltoegankelijkheid.  

- Als we spreken van cat. 1, 2, 3 of 4 dan verwijzen we naar het Britse logo-systeem betreffende rolstoeltoegankelijkheid:
             
Cat. 1. Toegankelijk voor individuele rolstoelgebruiker.
Cat. 2. Toegankelijk voor rolstoelgebruiker met begeleider.
Cat. 3. Toegankelijk voor rolstoelgebruiker die enkele stappen
kan zetten en maximaal drie treden kan nemen.
Cat. 4. Niet toegankelijk voor rolstoelgebruikers.

- Wat ons het best past en ons dus interesseert is dus de categorie 2 én onze rolstoeltoegankelijkheidsbeoordelingen* zullen vooral met die categorie te maken hebben.
Piet gebruikte op die reis een gewone rolstoel van 64 cm breed en een zithoogte van 50 cm.

* Het enkelvoud van dit woord bevat 36 letters = ’n record ?
Ach, zelfs “rolstoeltoegankelijk” staat niet eens in onze dikke van Dale (13de herziene uitgave, 1999).

2. Voorbereiding

- Voor deze reis was de eerste voorbereiding al voor ons bezoekje aan het vakantiesalon in Brussel in februari 2010 want we boekten onze reis al begin januari maar verzamelden wel info bij de toeristische dienst van Malta* en op het vakantiesalon. Dit mini-landje (ttz 3 eilanden en nog wat eilandjes in de Middellandse Zee goed voor alles samen 316 km² terwijl ons Belgiekske er ongeveer 30.000 heeft) dat tot de Europese Unie behoort maar, gelegen bij Tunesië en Libië, eigenlijk aardrijkskundig en klimatologisch meer bij Afrika hoort. Zelfs de zalige Afrikaanse “rustig aan”-mentaliteit valt ook een beetje op en dat doet deugd.
* Toeristische dienst van Malta
Belliardstraat 65
1040 Brussel
info@malta.be
www.malta.be
www.visitmalta.com

- Als voorbereiding en terplaatse gebruikten we, ontleend uit de bibliotheek, 2 reisgidsen: “ANWB Extra Malta” en “Wat&Hoe Reisgids MALTA & GOZO”. Het is nuttig ’n reisgids mee te hebben op reis. Evenwel, met een beetje aandacht ter plaatse en de reisgids goed lezend merk je al vlug foutjes én pertinente onjuistheden in die reisgidsen zodat je je al vlug de vraag stelt of de schrijvers hun reisgids wel zelf gelezen hebben voor ie verschijnt en eventueel of ze wel terplaatse alles zelf opgetekend of nagecheckt hebben.
In beide boeken is het stadje Birzebbugia vermeld als Birzebbuga wat in principe niet verkeerd is (elders vond ik ‘n paar maal deze schrijfwijze maar ook telkens als 2de en niet als eerste schrijfwijze) maar terplaatse zagen we op de wegwijzers enkel Birzebbugia en zelfs B’Bugia, de verkorte schrijfversie van Birzebbugia. Als wij dat al opmerken, vermoedelijk dan toch ook ’n schrijver van ’n reisgids die daar terplaatse rondgezworven heeft.

- De boeking gebeurde bij Jetair en we kozen voor Hotel Riu Seabank in Mellieha Bay op het eiland Malta: zie verder 3) Logies en rolstoeltoegankelijkheid.
Op de voucher die we moesten afgeven aan de receptie van dit hotel stond o.a.:
hotel accessible but no adapted rooms: wheelchair: volledig immobiel: Mr. P. Duyck.
Maar toen de “fully immobile” P. Duyck vanaf de vlieghaven naar het hotel moest gevoerd worden moest hij daarvoor ’n bus op en dus 4 hoge treden overwinnen. Ik heb dan eens goed “gegodverd”.
Hilde herinnert zich nog dat we, tijdens de boeking in België, meldden dat ik geen bus met treden binnenkon. Toen vroegen ze ons of we “aangepast vervoer” nodig hadden. Voor ons, rolstoelgebruikers, is aangepast vervoer dat je, terwijl je in je rolstoel blijft zitten, in dit aangepast vervoer kan binnenrijden met je rolstoel. We vonden dat dit niet nodig was en meldden hen dat het vervoer gerust kon met een taxi of minibus. Waarschijnlijk hebben ze enkel onthouden dat ik geen aangepast vervoer nodig had en werd dit geïnterpreteerd als dat ik meekon met de bus.
We hebben dan maar zelf ’n taxi genomen. Bij de terugreis werden we opgehaald door ’n minibus die ook andere passagiers ophaalde en naar de vlieghaven bracht.

3. Logies en rolstoeltoegankelijkheid

- Het hotel “Riu Seabank” in Mellieha Bay (ligt dus aan ’n zeebaai op 3 km van het stadje Mellieha) was dus “accessible but no adapted rooms”. Het weze evenwel gezegd dat dit hotel eigenlijk tamelijk rolstoeltoegankelijk is: meer dan ’n enkele maal één trede viel er niet te overwinnen maar wel 2 lange stevige hellingen die er dan evenwel voor zorgden dat dan
2 trappen van 4 treden werd vermeden. Die stevige hellingen zijn geen probleem voor cat. 2. Bergaf ook niet voor cat. 1 (heb ik uitgeprobeerd) maar bergop kan niet in vooruit, misschien wel in achteruit. Maar wil een cat. 1-er die hellingen op dan zijn er altijd mensen klaar om ’n handje toe te steken. Het is dus waarschijnlijk dat die hellende vlakken aangelegd werden om de mensen met rollende bagage te helpen die trapjes te vermijden.
Eenmaal die hellingen voorbij brengt de lift de mensen tot het juiste verdiep. En die lift was net breed en diep genoeg voor rolstoel en zijn gebruiker en begeleider.
We hebben dagelijks overal in Malta en Gozo ondervonden dat men direct bereid is ’n handje toe te steken en dit dus ook in het hotel.

- Dat ze toegeven dat ze “no adapted rooms” hebben vind ik sympathiek en is waar maar toch niet helemaal. Onze “kamer” (nr 412) was eigenlijk een appartement (voor 4 personen: echtpaar + 2 kinderen) met verschillende kamers: Eerst ’n slaapkamer met een stapelbed voor de 2 kinderen of is het de eetkamer want er is ’n keukentafel met 4 stoelen. Links van die kamer is er de toegang tot de badkamer. Aan de achterkant van die kamer is er een gang waar rechts kleerkasten zijn en links is de keuken. Op het einde van de gang is er de slaapkamer van de ouders. Er zijn 2 enkelbedden en die kunnen tegen elkaar geschoven worden. Beide bedden hebben dezelfde hoogte – 50 cm – als het zitvlak van mijn rolstoel, ideaal dus. Vanaf die slaapkamer heeft men uitzicht (waarvoor we bijbetaald hebben bij de reservering) op de zeebaai en toegang op het balkon.
Er zijn geen treden in het appartement, alles plat, op hetzelfde niveau als de gangen die er naar toe leiden en de lift die je van niveau 4 terug naar niveau 1 brengt vanwaar die 2 hellingen die je tweemaal 4 treden lager brengt tot op het gelijkvloers waar zich ook de eetzaal bevindt.
In het appartement is er enkel een klein niveauverschil tussen de slaapkamer en het balkon dat ’n zestal cm lager is maar dat levert in beide richtingen geen probleem op voor de rolstoelgebruiker.
“No adapted” is evenwel het meest de badkamer. De deur is wel voldoende breed. Men kan een stortbad nemen in het bad (te hoge instaphoogte van ‘n 40-tal cm, vermoed ik, maar, aangezien ik niet van plan was daar in te stappen om de eenvoudige reden dat dit onmogelijk is voor mij, ben ik vergeten die hoogte te meten) en in de douche ging ook niet voor mij want de douche is nogal klein en er is een instaphoogte en het douchestoeltje dat onder de lavabotafel staat lijkt me te smal voor mij. Er is evenwel ’n ruime lavabotafel die onderrijdbaar is en die heb ik dus dagelijks gebruikt. Het toilet ben ik evenwel niet vergeten te meten en de hoogte is dus 39,6 cm. Voor rolstoelgebruikers nogal laag, niewaar. Maar als je, als ik, een mantelzorger (het blijft me een raadsel hoe en door wie men tot die benaming is gekomen, vooral omdat ik nooit mantels draag) hebt als mijn tedere echtgenote dan vindt men voor elk probleempje wel ’n oplossing.
We ervaarden dus dat het ons toegewezen appartement ons voldoende beviel om een aangename Maltese week te beleven.
In de eetzaal (op het gelijkvloers) konden we elke morgen rekenen op een uitgebreid ontbijt. Niet moeilijk want je kiest zelf wat je allemaal zult verorberen: fruitsap, verschillende soorten fruit en fruitsla, verschillende soorten cornflakes, verschillende soorten brood en broodjes (puur of geroosterd), met alle mogelijke beleg (boter, margarine, verschillende soorten vlees, kaas, confituren, enz.), eieren op de manier zoals jij ze wilt, koffie of thee of melk en Co, yoghurts en aanverwante, enzovoort en er wordt dus aan showcooking gedaan al mag je  ook je eitje zelf bakken.
Wij boekten enkel kamer met ontbijt maar op aanvraag kan je daar ook het avondmaal nuttigen. ’s Middags kan ook. Maar met die maaltijden hebben we dus geen ervaring.
In het hotel kan men ook contacten leggen met andere diensten zoals bvb autohuur wat we dan ook deden want het was ons voldoende duidelijk dat het openbaar vervoer niet rolstoeltoegankelijk is en taxi’s zijn duur en vindt men niet gelijk waar.
Er zijn 2 zwembaden: 1 buitenzwembad dat  gans de dag open is, ’s avonds niet. Het 2de zwembad (open van 14h tot 16h) bevindt zich in de wellness-ruimte en is enkel voor de wellness-klanten. In die wellness-ruimte is er ’n fitnessruimte (aangepaste kledij en sportschoenen) en kan men er ook tientallen beauty behandelingen en massages krijgen, mits betaling natuurlijk: zie de prijslijst in de kamer.

4. Megalithische cultuur

- Één iets mag men niet missen als men Malta bezoekt en dat is de megalithische cultuur. Er zijn heel wat megalithische (mega: groot; lithos: steen) tempels en consoorten op Malta en sommige dateren al van meer dan 3500 jaar voor Christus (nog voor de piramiden en Stonehenge). We hadden daar nog nooit van gehoord en hebben er een paar (die toegankelijk waren) bezocht. Een bezoekje aan het Archeologisch museum vult heel wat hiaten op veroorzaakt door onwetendheid van de bezoekers over die cultuur en door rolstoel-ontoegankelijkheid van sommige van die tempels. Het museum bevat heel wat beelden (oa de “Venus van Malta” en “The Sleeping Lady”) afkomstig van de megalithische tempels en ook plannen en foto’s van die tempels en hun intérieur, zelfs een replica van het Hypogeum. In de tempels ziet men meestal replica’s en meestal ziet men de orginele werken in het Archeologisch museum
Dit museum (8,50 Euro voor ons beiden) is er nog eentje in de ouderwetse stijl maar wel toegankelijk als je de 2 fameuze treden bij de ingang hebt overwonnen en er is ’n toegankelijk toilet (voldoende ruim, deur draait naar binnen, gewone stevige wc, 2 opklapbare horizontale handgrepen en kleine onderrijdbare lavabo).
Men kan Malta moeilijk verlaten zonder van die megalithische cultuur kennis te hebben genomen, ervan te hebben genoten en vooral die cultuur te hebben gewaardeerd.  
Die waardering is wereldwijd voelbaar aangezien 6 megalithische tempels (Gjantija, Hagar Qim, Mnajdra, Ta Hagrat, Skorba en Tarxien) van Malta tot het Werelderfgoed behoren van de Unesco. Het Hypogeum en de hoofdstad Valletta eveneens.

- Hier dan onze megalithische bezoekjes en ook ‘n paar niet-bezoekjes, omwille van  verschillende redenen, ook al eens rolstoel-ontoegankelijkheid.
* De Hagar Qim tempel en de Mnajdra tempel, niet ver van de Blue Grotto (Blauwe Grot: niet toegankelijk maar wel mooi en dat merk je aan de foto’s genomen door je fantastische begeleider) aan de Zuidkust van Malta, liggen dicht bij elkaar op dezelfde site en worden dus na elkaar bezocht. Ze vroegen voor elk van ons 9 Euro (6,50 Euro voor 60-plussers maar eveneens 9 Euro voor rolstoelgebruikers; die tickets zijn geldig voor beide tempels) en we dachten: dan zal alles toegankelijk zijn.
Er is eerst ’n tentoonstelling betreffende die megalithische tempels en om die tentoonstellingsruimte te bereiken is er daar ’n hellend vlak en ook ’n lift. Vandaar naar de Hagar Qim tempel en die is tamelijk goed toegankelijk (zeker cat. 2)  en men kan ongeveer alles bekijken en benaderen. Van Hagar Qim naar de Mnajdra tempel zal het ongeveer 400 m zijn waarvan ongeveer ¾ ’n dalende helling is. Geen probleem natuurlijk maar na het bezoek aan die tempel moet men die weg terug omhoog. Bij de tempel zelf heeft men goed zicht van buiten op ’n paar delen van de tempel als men een hobbelig stuk helling vol stenen heeft overwonnen maar bijna niks van die tempel is rolstoeltoegankelijk en dus niet te bezoeken. De weg terug met die helling naar boven is ’n heel taaie brok en moet men ’n paar maal onderwege rusten.
Terug bij de ingang hebben we hen gemeld dat ’n rolstoelgebruiker niet minder moet betalen dan iedereen als hij alles kan bereiken en zien wat iedereen kan bereiken en zien, maar dat dat duidelijk niet het geval is voor de Mnajdra tempel. En dat schenen ze te hebben begrepen maar al die megalithische tempels (en nog bezienswaardigheden) worden beheerd door dezelfde stichting (Heritage Malta) en het is die stichting die de ingangsprijzen van elke bezienswaardigheid bepalen. De persoon in kwestie beloofde wel die stichting op de hoogte te brengen van onze opmerking. Nou ja …
* Niet ver ten zuiden van Valletta liggen het Hal Saflieni Hypogeum (hoort eigenlijk niet thuis bij de megalithische tempels maar dateert geschiedkundig wel van dezelfde periode als die tempels) en de Tarxien tempel. Die laatste hebben we bezocht (10,50 Euro voor ons beiden) en daar zijn serieuze inspanningen geleverd om die tempel rolstoeltoegankelijk te maken. Dat is dus zeker toegankelijk voor cat. 2. Het laatste deel is wat hobbeliger en om dat te vermijden neemt men beter de eerste weg als terugweg.  
Men ziet daar afbeeldingen van dieren, spiraalvormige versieringen en restanten van vrouwenfiguren, ttz replica’s want de originelen kan men zien in het Archeologisch museum.
In de monumentale stenen zitten barsten omdat de tempel later gebruikt werd om de doden te verbranden.
* Het Hypogeum is ’n ondergronds grottenlabyrint op 3 niveaus en dus niet rolstoeltoegankelijk maar Hilde is evenmin afgedaald om de eenvoudige reden dat alle tickets al waren besteld en verkocht tot 12 juni en we hadden ons aangeboden op 19 mei.
De onderste delen van het Hypogeum dateren van 3600 voor Christus.
Men laat maar ’n beperkt aantal bezoekers per keer binnen en maximaal 100 per dag want de lichaamswarmte en -vochtigheid tasten de site aan.
Reserveren (en betalen) is dus verplicht en het kan ook via internet: www.heritagemalta.org .
* De Ggantija-tempels (eveneens werelderfgoed van de Unesco) in Xaghra op Gozo zagen we efkes van buiten uit want we kwamen er aan net na het sluitingsuur. We zagen evenwel mooie foto’s ervan op ’n kalender in ’n typische geschenken- en souvenirswinkel voor toeristen ergens in Malta.
* Ook even op zoek geweest naar de – dicht bij elkaar liggende – Ta Hagrat en Skorba tempels maar die waren maar één dag (maandag en we waren daar natuurlijk net 4 dagen later) per week te bezichtigen. We troosten ons met de gedachte dat we de mooiste tempels gezien hadden aangezien deze 2 tempels amper 1 dag per week open zijn.

5. Bezienswaardigheden en rolstoeltoegankelijkheid

- Vele malen, bij kerken, merkten we dat er, soms verschillende, hellende vlakken aangelegd waren zodat kerken bezoeken geen probleem vormt.
De kerken zien er meestal mooi en eenvoudig uit van buiten maar binnen lijkt het dikwijls “overdaad troef” ttz typisch barok. Ik ben niet echt een barok-liefhebber en daarbij als je in zo’n kerk alles bekijkt dat krijg je een”kunst-indigestie”. Ben je ook geen barokfanaat doe dan gewoon ’n tour d’horizon en bekijk dan aandachtig één schilderij of ‘n ander kunstwerk, geniet ervan en wandel terug naar buiten. Ben je wel ’n barokliefhebber: op naar Malta.

- In Mosta zagen we ’n mooie kerk met ’n grote koepel maar ze was wel gesloten. In Malta gebeurt dit regelmatig dat heel wat bezienswaardigheden (en het weze gezegd dat de kerken in Malta bezienswaardig zijn) enkel ’n paar uur per dag te bezichtigen zijn en dan nog niet altijd de gunstigste uurtjes voor de toeristen. Soit !
Dan wat rondgeslenterd in het stadje en vandaar naar Mdina, de oude hoofdstad van Malta.  
Mdina, ‘n beetje Bruggeachtig, kleine stad helemaal bewaard als indertijd, netjes geplaveid, met ‘n mooie toegangspoort. We hebben hier ook wat geslenterd maar het uitzicht over de omgeving (met Rabat en Mosta) is niet toegankelijk want de trapjes, op verschillende plaatsen, die ernaartoe leiden hebben 6 treden. Er is in Mdina ook ’n publiek toegankelijk toilet.
De Sint-Petrus en Pauluskerk (ingang: 2 Euro; aan de ingang is er ’n hellend vlak) is ook ’n typische barok gebouw. In Rabat (ligt op Malta maar er ligt ook ’n Rabat, het vroegere Victoria, op Gozo en deze Rabat is de hoofdstad van Gozo) ging het er nogal wat bergop en bergaf maar men heeft er ook verlaagde borduren. We gingen er de sfeer opsnuiven in de kleine straatjes én we maakten kennis met de mooie huizen en huisjes, praktisch allemaal in kalksteen (limestone) die je overal vindt op beide eilanden en wat opvalt zijn de balkons, waarschijnlijk ‘n beetje het uithangbord dat de status van de bewoners etaleert.
’n Andere dag bezocht Hilde in Rabat de St Pauls Catacombs (ingang 5 Euro), begraafplaatsen uit de 4de tot 8ste eeuw na Christus, ongeveer 2000 m², verschillende types van graven, ‘n doolhof van gangetjes en trapjes (dus niet toegankelijk). Je krijgt er wel niet veel uitleg maar het is wel indrukwekkend. In dezelfde straat zijn er ook de St Agatha Catacombs (eveneens niet toegankelijk) die fresco’s bevatten.
Na Rabat gingen we op zoek naar de Dingli Cliffs maar helemaal zeker zijn we niet waar ze nu juist liggen maar we vermoeden dat het vooral het uitzicht op de zee is die spectaculair te noemen is. Volgens Michelin-quotering: “à voir mais vaut pas le détour.” Volgens ANWB is het een “hoogtepunt”: wie weet bedoelen ze het letterlijk.
Het ANWB-boek spreekt van 12 hoogtepunten: 8 op Malta, 1 op Comino, 3 op Gozo).

- Marsaxlokk ligt in het zuid-oosten van Malta en heeft ‘n pittoreske vissershaven met mooie geschilderde vissersschuiten en ‘n mooie skyline.

- Als men niet van plan is er te gaan duiken is ’n bezoekje aan Comino vermoedelijk geen must en de zee tussen Malta en Gozo en Comino is even mooi blauw als de Blue Lagoon (ttz Blauwe Lagune of strandmeer) van Comino.  

- Eén dag hebben we gespendeerd aan ons bezoek aan Gozo. Dan kan volstaan en volstond voor ons. Hoopt men echter de plaatselijke musea ook te bezoeken dan is 2 dagen meer aangewezen.
Helemaal in het noorden van Malta, in Cirkewwa, kan men de ferry nemen naar Gozo. Ongeveer om de 3 kwartier vaart ’n ferry erheen. Bij het oprijden op het terrein naar de ferry toe meldde Hilde dat ik een rolstoelgebruiker ben en dat we graag zouden willen uitstappen aan boord om mooi zicht te hebben op de 3 eilanden tijdens de overvaart. Ze deden ons parkeren vooraan in ’n bepaalde rij op dat terrein. Wanneer de auto’s begonnen te rijden in de ferry werd die file op ’n bepaald ogenblik stopgezet en mochten wij erin rijden en deden ze ons zo net parkeren – zonder iemand anders te hinderen – dicht bij de lift maar met voldoende afstand zodat ik me van uit de auto in de rolstoel kon zetten én kon rijden tot aan de lift die me naar het bovendek bracht waar we mooi zicht hadden op het water en de eilanden.
Chapeau ! ! !
Ben je van plan eeuwig in Gozo te blijven dan is de overvaart voor jou en je auto gratis. Kom je toch terug naar Malta dan eerst betaal je heen en terug. En ’n gewone toerist doet dat ook: betalen bij de terugreis van Gozo naar Malta ttz 15,70 voor de auto + chauffeur en 4,65 Euro voor de bijzitter als ze jullie beiden beschouwen als toeristen.
Na de overvaart naar Gozo (aankomst in Mgarr) reden we naar de Azure Window in Dwejra Bay. Voor en volgens ons is dat de enige baai (van de baaien die wij zagen) die echt ’n ommetoer waard is. Het “azuurblauwe” venster oogt mooi, de zee ook en het zicht, met rug naar de window, loont ook de moeite. In de rotsen kan je fossielen van schelpen zien.
Op ’n drietal km daar vandaan kan je in Gharb de Ta Pinu basiliek zien (mooie bouwstijl en dus mooi aan de buitenkant) en bezoeken (niet zo bijzonder). Die basiliek is het beroemdste bedevaartsoord van Malta.
Vandaar naar Rabat, de hoofdstad van Gozo. Het lijkt een vesting in de hoogte wat met zich meebrengt dat er veel niveauverschillen zijn én trappen. Dus geen rolstoelvriendelijke stad: niet echt toegankelijk. Dat was evenwel niet de bedoeling maar wel als bescherming tegen vreemdelingen en zeerovers. Boven heb je wel ’n mooi zicht op het eiland.
Na Rabat reden we naar het 3de hoogtepunt en dat is, na Azure Window en Rabat, Ramla Bay. Het was eerder ’n laagtepunt: letterlijk als ’n mooi zandstrand (niet toegankelijk) voor zonnekloppers en figuurlijk dat het voor niet-zonnekloppers niet echt een omweg waard is. Dichtbij is de Calypso’s Cave (gratis en niet rolstoeltoegankelijk) en die leek gewoon een soort hol in de grot/grond, het was er donker en het zag er niet onderhouden uit.
In Xaghra was dus de toegang tot de Ggantija-tempels en de steencirkel gesloten en de kerk in Xaghra is toegankelijk én duidelijk een schoolvoorbeeld van overdadige barok.
Op Gozo leek de Maltese bouwstijl, balkons incluis, ons nog verzorgder dan op Malta.

- Op de dag van ons bezoek aan de Tarxien tempel en het mislukt bezoek aan het Hypogeum bezochten we dan Valletta (ook werelderfgoed van de Unesco). Wat je moet gezien hebben, behalve het Archeologisch Museum, is de St-John’s Co Cathedral (16de eeuw).
Die kathedraal (ingang: 2 Euro pp) heeft ’n hellend vlak aan de ingang en is toegankelijk.
De buitenkant is eenvoudig zelfs wat streng maar, éénmaal binnen, overvalt je ’n zeer overladen intérieur, ‘n toppunt van barok . De vloer bestaat uit 400 marmeren grafstenen die het leven van de daar begraven Johannieters (leden van ’n katholieke Ridderorde) uitbeelden. Het plafond is volledig beschilderd met episodes uit het leven van Johannes de Doper.
In ’n zijkapel zijn 2 werken (“De onthoofding van Johannes de Doper” en “Sint- Hiëronymus”) van Caravaggio, mooie voorbeelden van clair-obscur maar die werken werden niet gesmaakt in die tijd want ze blinken uit – in zo’n super-barok kerkintérieur – door rauw realisme. Voor ons een aanrader dus en het werd ook de afsluiter.
Een deel van Valletta (in en rond de Republic street en Merchants street) is plat oa waar de kathedraal en het Archeologisch museum zich bevinden en niet zover er vandaan is er een parkeerterrein die vlot te bereiken is met de auto.
Er zijn in Valletta evenwel enkele straten met veel trappen of met serieuze hellingen. Dat hebben we geweten door ’n lekker afzakkend wandelingetje naar het Fort Elmo maar terug was anders en werden ’n paar uitblaassessies ingelast.

- Op ’n tweetal km van Siggiewi in de richting van Rabat (op Malta) ligt het Limestone Heritage Museum (ingang 6,00 Euro pp) dat toegankelijk is en ons alles toont wat te maken heeft met de ontginning (hoe men vroeger en nu die stenen uit de groeves haalt) en de toepassingen voor de bouwnijverheid van die kalksteen. Er is ‘n korte didactische film met uitleg (keuze uit 11 talen ook Nederlands dat evenwel vliegensvlug gedeclameerd word) en daarna via ’n audiofoon luisteren naar uitleg terwijl je door het museum (deels in open lucht) wandelt: ook hier is het voor de rappe want je wordt, dank zij de audiofoon, opgejaagd.
Voor hen die erin geïnteresseerd zijn loont het wel de moeite.

- Niet ver van datzelfde Rabat is er de “Ta’Qali craft village”, ‘n “art village, gehuisvest in de gebouwen van ’n voormalige kazerne. Er zijn verschillende souvenirswinkels, gespecialiseerd (of niet) in deze of gene specialiteit: keramiek, glas, beeldhouwwerkjes, schilderijen, enz. Je kan ook de glasblazers op 2 plaatsen aan het werk zien en dat is een echte aanrader.

- De laatste volle dag was ’n beetje dolce far niente en het feit dat de Ta Hagrat en Skorba tempels (in de omgeving van Mgarr, niet de Mgarr van Gozo waar de ferry aankomt, maar de Mgarr op Malta) niet open waren bevestigt dat we de juiste keuze (ttz “far niente”) maakten. Dat werd nog eens bevestigd bij ’n paar baaien, o.a. de Golden Bay, die niet toegankelijk (wegens keien en/of zand) waren en lieten we ons bekoren door een zicht op de Popeye Village, gemaakt als set voor de verfilming van Popeye the sailorman. Vandaar naar het uiterste Noorden van Malta met mooi zicht op de kliffen en de zee en op ervaren en stuntelende parasailers.

- De dag van ons vertrek hadden we nog wat tijd voor ’n wandelingetje naar de Mellieha Bay (niet ver van ons hotel) en bijna alles bleek daar toegankelijk voor rolstoelers. Via hellende vlakken (ook één behoorlijk steile maar – bij de terugkeer dan – doenbaar)  komt men op het terras van ’n café vanwaar ’n brede betonnen plaat je tot bij de zee brengt. Bij die Mellieha Bay is er ook een toegankelijk toilet. Ook Chapeau.
Het bewijst dat er in Malta wel degelijk aandacht is voor rolstoeltoegankelijkheid.

6. (W)Etenswaardigheden

- Links rijden is geen evidentie én rijden in ’n auto geschikt om links te rijden evenmin.
Als je wilt je richtingsaanwijzers gebruiken dan gaan gegarandeerd je ruitenwissers aan. En omgekeerd.
We hoorden zelfs verschillende malen de 2 opinies: in Malta is het voorrang van rechts, sorry nee, voorrang van links. Zelfs onze reisgidsen (ttz de boeken) spraken elkaar tegen. Uiteindelijk bleek het dan toch, zoals in België, voorrang van rechts te zijn. Tegen dan zat ons verlof er ongeveer op.

- Van het noord-westen van Malta tot het zuid-oosten van Malta, ttz van Cirkewwa (waar men de ferry neemt naar Gozo) tot B’Bugia is het ongeveer 45 km.  En Gozo is nog stukken kleiner dan Malta.
Beschouw dit als ’n nuttige toeristische informatie waardoor men beseft dat men weinig tijd verspilt aan autorijden om de vele bezienswaardigheden in Malta of in Gozo te bezoeken.

- Voor de toeristen is de voertaal Engels en iedereen – zeker in de toeristische sector – spreekt Engels. Malta heeft evenwel 2 officiële talen: het Maltees (met Arabische roots en wat doorspekt met oa Engels en Frans en Italiaans) en het Engels.
En op veel plaatsen, soms zelfs op toeristische trekpleisters, staan al eens aanduidingen enkel in het Maltees. Wat ons doet vermoeden dat het Maltees de eerste taal in Malta is.
En, maak je geen illusies: je zal er niks van begrijpen.
Ben je op zoek naar ’n openbaar toilet kijk dan uit naar ’n gebouwtje dat de zedige naam “Public convenience” kreeg opgespeld.  Als men in West-Vlaanderen zegt: “hij zit op ’t gemak” dan komt dat gemak overeen met de Maltese “convenience”.

- De tijdzone op Malta is dezelfde als in België.

- In Mdina kan men eten op gelijk welk uur (vermoeden we want dat deden we om 15h30).  In Palazzo Constanza (Villaignon Street): het terrasje is klein maar ze zijn er vriendelijk, heel gul en heel goedkoop: ’n ruim Maltees slaatje: 7,50 Euro;  2 broodjes met kaas en worst en ‘n slaatje: lekker en teveel: 4,50 Euro; ’n glas witte wijn 1,75 Euro; ’n smoothie : 4,50 Euro.

- Ons ontbijt was elke dag nogal uitgebreid zodat we meestal een tussendoortje (dat dus iets uitgebreider was in Mdina) aten tijdens de dag en ’s avonds uit eten gingen. Meestal was dat in Mellieha Bay, éénmaal in Valletta en de laatste avond in Mellieha stad.

- In Restaurant Zeferino (open for lunch 11h30-14h30 and dinner 18h00-22h30) aten we 2 maal want de eerste avond aten we er lekker zodat we er 4 dagen later nog eens langs gingen en iets anders maar even lekker aten: octopus stew en lamsbout, konijn en bragioli (elk 13 à 14 Euro), ’n Ricard 2 Euro, ‘n ½ fles witte wijn 5,85, ’n Irish coffee 4,25 Euro.

- In Mellieha Bay zijn er ’n paar (5?) restaurants verbonden aan ons hotel waar personen die in dat hotel logeren 15% korting krijgen in die restaurants, oa Pizzeria Grill en Cafe Latino Punta Rena: de gerechten zijn er goedkoper dan in Zeferino maar de gerechten zijn er eerder eenvoudiger als pizza’s, wraps, calamares, enchilladas maar ook uitgebreid en ’n Irish coffee kost er 4,30 Euro.

- In Valletta aten we in ’n typisch pittoresk restaurantje nl Cocopazzo, gelegen in de South street, ’n zijstraat van de Republic street: ga je vanaf de kathedraal via de Republic street naar het Archeologisch museum dan is de South street de 2de straat rechts na het Archeologisch museum.
Geen idee meer wat we er aten (scampis en calamares, vermoeden we) maar het was er lekker.

- Omwille van onze laatste avond in Malta maar vooral om, met wat vertraging, Hildes’ verjaardag te vieren zijn we gaan eten in “The Arches” in Mellieha. Het was er duidelijk boven onze stand, we merkten er een chique dresscode en de prijzen à la carte waren zeer duur. De menu van 35 Euro viel evenwel zeer goed mee. Ricard, Irish coffee en sambucca waren amper duurder dan elders maar ze raadden ons ’n fles wijn aan van 50 Euro maar we konden ’n Gewurztraminer krijgen voor 27,95. Ook niet min maar ne mens verjaart maar ene keer per jaar niewaar.

- 2 dranken, naast de Maltese wijnen, zijn typisch voor Malta namelijk kinnie en bajtra.
Kinnie is ’n drankje voor kinderen en ik heb het ook gedronken maar ik vond het niet “je dat”. Bajtra is een lekkere, zoete likeur (25°) gemaakt van de vruchten van cactus ttz cactusvijgen. Misschien zouden ze beter van die cactusvijgen kinnie maken.