Bergop, bergaf in Sankt-Moritz

Vakantie St-Moritz Zwitserland (zomer 2019)

Geschreven door Lien.

Wij zijn een gezin met twee rolstoelgebruikers: papa Thomas en mama Lien. De kinderen zijn 6 jaar (Ina) en 1 jaar (Jona). We kunnen wel enkele stappen zetten, een trap doen,…
Dit jaar kiezen we voor dezelfde bestemming als vorig jaar. We gaan opnieuw met Intersoc naar Hotel Stahlbad in St-Moritz (Zwitersland, regio Engandin). Wie meer wil weten over Intersoc, of over het hotel, kan ons verslag van vorig jaar lezen. In dit verslag hebben we het over de uitstappen die we deze keer deden.
Groot verschil is dat we voor de allereerste keer assistentie mee hebben. Het gaat om een koppel vrienden. Hun kinderen (8 en 10) zijn ook mee op vakantie, maar gaan niet elke uitstap met ons mee. Net zoals onze eigen kinderen trouwens. De formule van Intersoc maakt dat de kinderen kunnen kiezen of ze al dan niet met de ouders meegaan, of liever bij de leeftijdsgebonden clubs aansluiten.
Onderweg naar Zwitserland maken we een tussenstop in Colmar.
Op de doorreis maken we een tussenstop in Apparthotel ‘Odalys La rose d’argent’. We boekten via Expedia, en maakten een nota dat we een toegankelijke kamer wilden. Bij aankomst bleek deze volzet… We kregen een kamer op de tweede verdieping (ruime lift). Het appartementje was eerder krap met onze twee rolstoelen, vooral omdat het zetelbed in de leefruimte ook opengeklapt stond. Het terrasje was met een daarvoor kenmerkende drempel. Er lag trouwens een briefje waarop stond dat we het terras niet mochten betreden! Maar als dat zo gevaarlijk zou zijn, hadden ze dat wel afgesloten zeker?
Het keukentje bleek een grote kast te zijn, met een niet werkende vaatwasmachine. Maar na overleg mochten we onze afwas (zonder meerprijs) laten staan. We kregen een stoeltje voor in de douche (geen inloopdouche). Maar we vermoeden dus dat er in dit gebouw kamers moeten zijn die wel volledig uitgerust zijn voor rolstoelgebruikers.
De ligging van ons logement was ideaal. De straat over en we zaten in het toeristische centrum van Colmar. De verkeervrije straten, nauwelijks een paar 100 meter verder. Dit weekend (19 tot 21 juli) bleek er hier een soort van straatmarkt te zijn, wat de buurt een heel fijne uitstraling geeft! Alles zeer vlot te doen, zelfs met Jona op de schoot.
Ina beleeft de fijnste momenten in de fontein van Place Rapp. De fonteinen komen gewoon uit het plein, en de kinderen lopen er doorheen.
La Petite Venise, is wat moeilijker met de rolstoel. De straten liggen in kasseien, en zijn ook hellender, maar voor ons niet onoverkomelijk.
Mooie stad Colmar, deels voetgangerszone, mooie vakwerkhuizen,…

Onderweg van Colmar naar Sankt-Moritz Zwitserland maken we een picknick tussenstop in Weesen. Leuke locatie, vlakbij de weg, maar mooi uitzicht op het meer. Een speelpleintje voor de kinderen,… toilet hebben we niet gezocht, maar zou me verbazen als dat er niet was.

 
Aangekomen in St Moritz:
-     Interessant om weten, voor je wandelingen uitstippelt… Maloja is hoger gelegen dan St Moritz. Pontresina is lager gelegen dan St-Moritz. Wij kozen waar mogelijk voor zoveel mogelijk bergaf. Onze rolstoelen waren ook uitgerust met een ‘vijfde wiel’ type freewheel. Daardoor moesten we geen rekening houden met onze kleine voorwieltjes, maar konden we oneffenheden zo overwinnen met ons grotere voorwiel. Een investering waar we zeer tevreden over zijn!

-    Wandelen op het schiereiland bij Sils. Dit deden we zonder assistentie. Het pad begint mooi, het uitzicht is ook mooi, maar het middelste stuk van de wandeling is helemaal niet haalbaar. Trappen, steenbrokken,… Vele stukken hebben we te voet achter onze rolstoel gestapt, op de trap hielpen toevallige voorbijgangers met onze rolstoel. Soms waren ook de hoogteverschillen behoorlijk, maar eigenlijk was de ondergrond een groter probleem. Het was echter een heerlijke wandeling. Onze Jona was niet mee, onze Ina liep met plezier op kop.

-    Uitstap met bus en trein (prima met de rolstoel): Morteratsch - naar de gletsjer en terug - te voet door tot in Pontresina. Hiervoor kozen we het ‘hiking pad’. De inspiratie voor deze wandeling deden we op in deze online gevonden brochure ‘ideas for wheelchair-accessible hiking in Engadin St-Moritz’. Daar beschrijven ze de weg van Pontresina naar Morteratsch. Volgens ons een onlogische keuze, daar Pontresina hoger gelegen is dan Morteratsch, en wij bergaf verkiezen… We maken de wandeling dus in de andere richting, waarbij het eerste deel te mooi is om waar te zijn. Licht dalend, goede ondergrond,....
Over hetzelfde traject loopt ook een fietsroute. Wat we daarvan konden zien is dat deze veel vlakker was dan de wandelroute die wij namen, maar we vermoeden ook veel minder mooi. De wandelroute komt dus uit de brochure voor rolstoelgebruikers. Wij deden ze met assistentie, maar eerlijk is eerlijk: dit is geen rolstoelroute. Er moeten regelmatig afwateringen van 30 cm overgestoken worden (dus dat is een soort van open riool waar je over moet ‘springen’), er liggen over bepaalde delen steenbrokken,… maar het is wel een mooie wandeling, met voor ons net de nodige uitdaging. Met onze assistenten gaat het helemaal prima, en waar nodig stappen we even uit. Wie denkt dit in zijn eentje zonder uitstappen te doen, of met een elektrische rolstoel… die schrapt dat beter uit de planning.
Ook al kozen wij om richting Pontresina te wandelen (dus naar beneden), zaten er toch wel een aantal serieuze klimmetjes in.
Voor we aan deze wandeling begonnen, volgden we van aan het station van Morteratsch de wandeling naar de gletsjer. We hoopten deze keer (doordat we assistentie bij hadden) echt tot bij de gletsjer te raken. Maar dat lukt niet. Het wandelpad loopt niet tot aan de gletsjer. We gaan wel iets verder dan de vorige keer, en begrijpen dat de vallende steenbrokken het gevolg zijn van het smelten van het ijs aan de zijkanten. Dit ijs ziet er visueel nochtans steen uit.

 
Dit jaar gaan we kort voor het eind van de wandelroute nog even tot op het brugje aan onze linkerkant. Hiervoor stappen we op de moeilijkste punten even uit. Maar het loont, het uitzicht van op het bruggetje is echt een stukje mooier dan van op het pad.
Bij het afdalen richting station, schrikken we van de hellingsgraad, we waren echt vergeten dat dit toch wel een behoorlijke klim was! Lang leve onze assistenten.
-     Met het bergtreintje naar Muottas Muragl. In plaats van een kabellift is hier een soort bergtreintje (niet 100% vlak om erin te rijden en daarna nog een plateauliftje om enkele extra tredes te overbruggen, maar moet volgens mij allemaal met een elektrische rolstoel lukken), om deze kleine hoogteverschillen te overbruggen. Hier moeten de assistenten niet betalen, wij betalen wel. Het uitzicht boven is zeker mooi! Ook al hebben de kinderen vooral oog voor het speelplein! We hoopten hier een dalende wandeling te maken tot aan Alp Languard, waar je dan de stoeltjeslift kan nemen, naar Pontresina. We worden deze wandeling echter afgeraden. Men zegt dat het pad smal wordt, met steenbrokken,… Om eerlijk te zijn… bij mij blijft het knagen, het ziet er in het begin een perfect wandelpad uit… En de steenbrokken zouden maar over korte afstand gaan, maar wel zeker te doen om uit te stappen… Ik leg er me bij neer, we doen het pad niet, en haasten ons terug om onze zoon op te halen (voormiddaguitstap).
Opgelet: bij regen werkt de stoeltjeslift niet. We weten ook niet of ze onze rolstoel op deze stoeltjeslift zouden willen/kunnen meenemen hebben. En met de auto kan je niet tot bij de start van de stoeltjeslift raken.
Medehotelgasten, deden doordat de stoeltjeslift niet in werking was (regen) de rest van de afdaling ook te voet.
-    Stoeltjeslift aan Suvretta House (hotel) in St-Moritz. We gaan te voet vanuit ons hotel want het is maar een 2,5 km. Beetje misrekening, want deze voormiddag uitstap moest eens minder zwaar zijn, het was echter behoorlijk bergop! Misschien hadden we beter de auto genomen. Maar de stoeltjeslift zelf is heel fijn! De rolstoelgebruikers moeten hier niet betalen, de assistenten wel. Onze niet vouwbare actiefrolstoelen, worden gewoon op hun zij op een duozitje gelegd, waarna ze de beugel sluiten, en de lift in werking stellen. Zo eenvoudig gaat dat. Ideaal! Wij hadden gedacht om zonder rolstoel te gaan, en meteen terug te keren, maar we hadden boven dus de luxe van de rolstoel! Als we ooit nog eens gaan, nemen we deze stoeltjeslift naar boven, en doen we vandaar de afdaling richting Signalbahn. Ofwel gaan we dan met de Signalbahn weer naar beneden (op het einde wel dubbele verdieping trappen) ofwel laten we hem nog volgen door de wandeling hieronder.
Ter info: de stoeltjeslift is enkel met een soort beugel dicht gedaan, dat wil zeggen dat jonge kinderen er zo onderdoor naar beneden kunnen…
-    Met de Signalbahn naar boven (deze kabellift vertrekt vlakbij ons hotel, St Moritz bad), maar je moet wel een dubbele verdieping trappen overbruggen. We doen deze uitstap zonder assistentie, en vragen ter plaatse hulp (door boven hulp voor de rolstoelen te gaan vragen). Daarna doen we de afdaling, Jona op schoot, Ina te voet. We ontmoeten er andere hotelgasten met ‘rolstoelervaring’. Aanvankelijk hoeven we hun uitleg niet, maar we merken gauw dat de wandeling van vorig jaar (zie vorig reisverslag), met Jona op schoot misschien toch niet zo haalbaar is. We gaan aan de Heidihut niet onmiddellijk naar rechts (waar een pijl naar toiletten staat), wat we vorig jaar wel deden. We laten deze straat rechts liggen en gaan rechtdoor, en volgen daarna de hele afdaling de autoroute. Serieus hellend, maar niet half zo mooi als de route die we vorig jaar (zie vorige verslag) namen. Toch denk ik dat we met Jona de goede keuze maakten.
-    Sprookjeswandeling Bever. Hier hoorden we vorig jaar al over, maar Ina deed de wandeling met de kinderclub, en wat zouden wij er zonder kinderen moeten zoeken. Dit jaar beginnen we er (met onze kinderen, en die van de assistentie) toch aan. Bij ieder sprookje ligt er onder een stoel een boek, waaruit je een verhaal kan voorlezen! Wij deden slechts de eerste 2 sprookjes (regenweer), maar tot voorlezen kwamen we niet. Eerst 10 blz Duits, Engels of Frans lezen om die dan naar het Nederlands te vertalen, neen dat zagen we niet zitten. Het dal zelf is wel mooi! Maar wat zijn we onze duwers dankbaar (bergop, vastgereden kiezels met hier en daar een grotere steen)! We vertrokken in Bever en keerden ook weer gewoon terug na die eerste twee sprookjes. Onze tip voor wie het wil proberen: neem het openbaar vervoer, naar Spinas (vermoedelijk is de route dan grotendeels bergaf), en wandel dan via de sprookjes naar Bever, waar je opnieuw met het openbaar vervoer naar je logement gaat.
-    Wandeling Bever-Spinas. Zonder assistentie, met Jona. Zeer toegankelijke wandeling. We startten in het dorp van Bever, waar we ook voor de sprookjeswandeling parkeerden. We gaan de zelfde richting uit, en doen even een krachtinspanning om over de brug te raken (linksaf). Daarna is de route de hele tijd licht stijgend richting Spinas. Wij gingen tot vlakbij het einde (het werd dan iets steiler), en keerden daarna zoevend terug. Hele fijne hellingsgraad om bergaf te doen. Het wandelpad is VEEL beter dan het sprookjespad, maar de uitzichten zijn veel minder mooi. Wie geen fan is van het openbaar vervoer, kan bijvoorbeeld in Bever parkeren, via de net genoemde route naar Spinas wandelen, en dan vanuit Spinas via de mooie sprookjesroute terug naar Bever. Wij hebben deze wandeling (sprookjespad) slechts minimaal gedaan, maar we werden hem wel aangeraden, en wat we zagen was mooi (maar vrij hellend, de ondergrond zijn vastgereden kiezels, met hier en daar een grotere steen).
-    In Bever ter hoogte van de start van deze twee genoemde wandelroutes kan je ook barbecuen. Hiervoor moet je wel even de paden verlaten, en dus best wat mobieler zijn.
-    Met de bus naar Champfer (1 kind van 10 mee), van daar uit via Lei Mars terug naar het hotel in St Moritz Bad. We nemen de bus naar Champfer, met onze assistenten (maar was perfect zonder gelukt). Stap de eerste halte in Champfer af, en daal af naar het water (asfalt). Langs het water is het heel mooi wandelen. Verhard kiezelpad, heel mooi.

 
Pas wanneer we dat meer verlaten, en richting Lei Mars vertrekken, krijgen onze duwers werk, want daar gaat het hier en daar goed omhoog.
Mooie haalbare wandeling; Het stuk vanaf Lei Mars naar St-Moritz bad, is wel merkelijk minder mooi. Bos, door een camping,…. Geef mij maar het eerste deel!
Je kan rond Lei Mars wel bbq-en.
-    Kabelbaan Diavolezza (zonder kinderen). Deze lieten we vorig jaar op ons verlanglijstje staan. Dit jaar doen we hem met assistentie (assistentie betaalt hier niet, wij wel). Het was ook alleen gelukt (de kabelbaan zelf dan toch, de rest is andere koek). Vanaf de parking/het treinstation (wij gingen met de auto) een behoorlijke helling oprijden, en dan de pijltjes voor rolstoelgebruikers volgen. Op een knop drukken, en dan komt men je met de lift halen. Daarna namen ze via de trap onze assistenten mee om de tickets te kopen (we weten niet of je daar met de rolstoel raakt!). De kabelbaan zelf was vlot toegankelijk met de rolstoel. Een beetje afhankelijk van waar ze de kabellift juist laten stoppen is er al dan niet een kleine drempel. Maar nu komt het… eens boven kan je als je niet kan stappen (of gedragen worden) eigenlijk niets doen. Je kan eens door het raam kijken, en vanop een (afgesloten) terras eens naar de minst mooie kant van uitzicht kijken. Kan je wel trappen doen, dan doe je een 20 tal trappen, en kom je na wat laveren tussen de tafeltjes bij een mooi uitkijkpunt terecht.
Wij rolden nog wat verder over keien en kiezels. Maar het was voor mij wel duidelijk waarom men stelt dat je met de rolstoel van daaruit geen wandelingen kan maken.

 
-    Wandeling naar het dorp, zonder assistentie (langs het meer, lift naast de lange roltrap) en dan vanuit het dorp langzaam hellend naar St Moritz Bad afdalen. Leuk detail: de verschillende verdiepingen van supermarkt COOP kunnen je ook helpen om een deel van de hoogte met de lift te overbruggen. -    Suptropisch zwembad Ovaverva St Moritz. We mogen onze eigen rolstoel gebruiken (waarvan ze eerst met een doek en wat product de wielen ontsmetten). De opdracht van de assistentie is hier vooral om met onze oudste de glijbanen uit te testen, en dat heeft ze zeker gedaan! Amai! De zwembaden zelf zijn zoals gebruikelijk tot het niveau van de vloer gevuld, maar we hebben geen speciale liften ofzo gezien. Voor ons niet echt een probleem. Er zijn drie glijbanen, een heerlijk warm buitenbad, een 25 meter bad, een speelbad, en een ploeterpad. Mijn man en ik beperkten ons tot het ploeterbad (met onze Jona), het buitenbad (voor iedereen leuk) en een wedstrijdje in het 25 meterbad. Het doet pijn dit te moeten schrijven, en een paar jaar geleden hield je het niet mogelijk… Maar ik kon niet winnen! Thomas haalde met glans als eerste de eindmeet! En ik maakte kennis met sporten op hoogte, amai, wat had ik het lastig!

 
-    Wandeling met assistentie naar Lei das Staz. Deze wandeling deden we vorig jaar ook. Deze keer was ook Jona mee. We schrikken van de hellingen die we moeten nemen, en genieten van het comfort om deze keer assistentie mee te hebben. Lei das Staz is trouwens voorzien voor zwemmers. Via enkel trapjes kan je in het water springen. Je kan ook gewoon aan de waterkant het water in. Je kan er barbecuen aan het meer, de barbecues staan gewoon klaar.
-    We rijden naar Zuoz (zonder assistentie) en parkeren vlak voor de brug om het dorpje in te rijden (je mag er slechts 24u blijven staan ). Daar wandelen we een stukje langs de Inn (weg van Zuoz). Mooi, zo’n kabbelend riviertje. (zonder assistentie, zonder kinderen). We zijn ons 5de wiel dankbaar, zo kunnen we echt heel vlot wandelen, maar ook zonder hadden we zeker een stukje van de deze verharde grintweg genoten. We hebben onvoldoende tijd om echt ver te wandelen, maar vinden het wel mooi.

 
Vanuit de auto bekijken we ook de dorpjes Zuoz, Celerina, … leuk om eens te zien, maar wij genieten meer van de natuur. De dorpjes zijn ook niet zo vlak.
-    Wandeling Maloja- Isola. Hierover hoorden we meerdere versies… Volgens de één was Sils-Isola zeker te doen, volgens de ander Isola-Maloja… We besluiten naar Maloja te rijden, daar met de boot naar Isola te varen. Vanuit Isola de boot naar Sils te nemen, en daar dan met de bus terug naar onze auto in Maloja te gaan. Daar we nog te vroeg zijn voor de boot in Maloja, wandelen we eerst richting ‘Turm Belvedere’. Goede poging, maar mislukt, na een mooie klim, komen we aan een klimparcours. (door een route te volgen waar geen fietsers mogen) De kinderen van onze assistentie vonden het super.  Maar voor ons bleef het bij kijken en de weg terug aanvatten. Nadien hoorden we dat je met de auto ook tot bij de toren kan raken, maar dat de toren zelf wel veel trappen heeft, en eigenlijk niet met de rolstoel te doen is.
De boot naar Isola bleek uiteindelijk vol te zitten! We kunnen er niet meer bij! De kinderen spelen even in het water, en daarna vatten we de wandeling naar Isola aan. Het eerste deel gaat goed, maar eens het echte wandelpad begint, vragen we advies en krijgen we toch weer te horen dat het pad te smal wordt, en onmogelijk met de rolstoel… We verkiezen de autoroute te volgen. Goed te doen met een duwer, maar ik weet zeker dat we hier veel van het uitzicht gemist hebben. En daar de boot beloofd was, uiteindelijk met de boot van Isola terug naar Maloja gevaren… (niet toegankelijk, 10 euro per volwassene, ze aanvaarden euro’s, niet zo bijzonder, maar wel leuk voor de kinderen). Conclusie: uitstap helemaal anders dan gepland, maar toch een leuke namiddag (Jona en de twee kinderen van de assistenten genoten mee van deze uitstap).
-    Wat op onze voornemenslijst moet blijven staan: Val Roseg: zou blijkbaar goed te doen zijn maar je moet heen en terug dezelfde weg nemen, en moet rekenen op 2u (1 richting). Op het einde zie je dan een gletsjer. Je kan wel bijvoorbeeld één rit met een paardenkoets doen (uiteraard niet toegankelijk, en niet goedkoop)
Op de terugweg van St- Moritz naar huis picknicken we in Thalwil (zonder assistentie) we rijden er tot aan de waterkant (bij de Dorfstrasse), en treffen daar een speelpleintje met zwemmogelijkheid, toegankelijk toilet,… prachtig, bij ons zou het ‘zwemmen verboden’ zijn, hier zwemt iedereen op eigen risico in de prachtige natuur! Op de plaats waar wij stoppen is het water met enkele trappen te bereiken (ik denk een stuk of 6 voor mijn tenen nat worden), en het speelpleintje is in grint. Picknicken kan in het gras, of op een bank achter het toiletgebouw (uitzicht op het prachtige meer, dat tot in Zurich doorloopt). Zwitserland, we zullen je missen!