Noord- en Zuid Ethiopië

Inleiding

Traject: Addis Ababa - Gondar - Debark - Gondar - Axum - Hawzien - Mekele - Lalibela - Addis Ababa - Awassa - Yabello - Karat Konso - Jinka - Turmi - Arba Minch - Addis Ababa

Periode: Van 14/01 tot 13/02/2012, dit was onze eerste reis naar Ethiopië.

Reisgezelschap: mijn partner als onmisbare hulp bij het voortduwen van de rolstoel.

Het transport naar Ethiopië boekten we bij het reisbureau Connections, we reisden met Ethiopian Airlines. De binnenlandse vluchten boekten we bij Aviareps in Brussel. De service van Ethiopian Airlines was bijna perfect.

Transport

- heen en terug naar de bestemming: vliegtuig kostte € 363 + € 204 + € 10 = € 577 p/p
- twee binnenlandse vluchten: € 125 + € 32,72 + € 30 = € 187, 72 p/p
Een annulatieverzekering nemen we niet meer op een vlucht. Die is inbegrepen in het pakket van MasterCard en dat scheelt ons jaarlijks ettelijke euro’s.
- ter plaatse: Onze huurwagen met chauffeur kostte € 95,00 per dag. De totaalprijs voor de huurwagen met chauffeur voor 27 dagen was € 2.565,00.

Logies
Gezien mijn handicap kozen we - behalve in Addis - voor de beste hotels die voorhanden waren.

Geldzaken
Het prijspeil in het land is goedkoop voor de plaatselijke bevolking, maar onze logies (iets luxueuzere accommodatie) en onze huurwagen met chauffeur vonden we vrij duur. De euro is zeker nog niet ingeburgerd en creditkaarten worden in Ethiopië nog niet overal geaccepteerd. De kleine coupures van 1 Birr zijn vaak heel vuil, gescheurd en daardoor minder gewild door de stammen. Toen wij in Ethiopië waren, was de wisselkoers 1 € = +/- 22,25 Birr.

Infobronnen
We gebruikten de reisgids Bradt 2010. Ook consulteerden we meerdere websites waarvan de meest nuttige in ons verslag te vinden zijn. Op het ogenblik van de voorbereiding vonden wij maar 1 reisverslag waar weinig bruikbare informatie in stond.

Inreisvoorwaarden
Paspoort en visum. Paspoort moet minstens 6 maand na je vertrek uit het land geldig zijn. Een visum is verkrijgbaar bij aankomst op de luchthaven in Addis Ababa, kostprijs € 17,00.
Reisverzekering
Naast Eurocross van het ziekenfonds hebben we altijd de reisverzekering van VTB zonder wagen. Deze reisverzekering kostte € 74,00(€ 94,00 - 20% als lid van Wegwijzer).

Veiligheid
Ethiopië is een vrij veilig land voor de toerist. In drukbezochte plaatsen moet je wel, zoals overal ter wereld, op je spullen letten. Pickpockets zijn alom tegenwoordig.

Gezondheid
We lieten de huisdokter een injectie zetten tegen DTP en gele koorts en we namen Lariam als preventie tegen malaria. Verder is een inenting tegen hepatitis A en buiktyfus aan te raden. Ter plaatse zorgden wij ervoor regelmatig de handen te wassen, zeker voor iedere maaltijd. Bij het binnenkomen van Ethiopië bestaat de kans dat er gevraagd wordt naar het bewijs van intenting tegen gele koorts.

Klimaat
Toen wij in Ethiopië waren, was het er warm en droog.In hogere regionen kon het fris zijn 's morgens en na zonsondergang.

Taal
Met Engels kan je overweg in de hotels. De plaatselijke bevolking spreekt het Amharic, maar de stammen spreken hun eigen taal. Er worden zowat 270 talen door de stammen gesproken.

Fotografie/Film
We namen digitale foto’s.

Communicatie
Via telefoon en internet was er soms een moeilijke verbinding. Ook was het niet goedkoop om op deze manier met het thuisfront te communiceren.
Waardering
Deze reis is voor ons minder geslaagd dan we vooraf dachten. Noord-Ethiopië valt best mee, in het zuiden is het heel andere koek. We snakten er enkele dagen voor het einde van de rond-reis naar de terugreis. Zoiets is ons nog niet overkomen. Van de kerken en kloosters in het noorden genoten we zoveel we konden. De stammen in het zuiden verwensten we daarentegen.

Aandachtspunten
In mijn vrij verslag heb ik voornamelijk aandacht voor reizen met een handicap.

Enkele gegevens over onszelf

Jozef Somers en Marie-Claire Meesemaecker
Geboortejaar 1941 1950
Straat en nummer: Kard. Cardijnstraat 52
Postnummer en gemeente: 2840 Rumst
Telefoon: 03/888.04.56
E-mail: somers.jozef@skynet.be
Andere reizigers mogen met ons contact opnemen. Ik ben als mindervalide en persoon op rust veelal thuis, maar mijn spraak is niet altijd goed verstaanbaar. Daarom is het aangewezen ons te contacteren na 18u, dan kan Marie-Claire de geïnteresseerden te woord staan.

Logies: ligging, prijs en toegankelijkheid

De algemene gegevens van het logies tellen voor iedereen. Daarbij geef ik de toegankelijkheid, die bedoeld is voor minder mobiele mensen en rolstoelgebruikers, die nog uit hun rolstoel kunnen en die met de hulp van een vaste steun nog enkele stappen kunnen zetten. Het overgrote deel van hotels, motels of lodges waar wij verbleven heeft geen kamer met aange-paste badkamer en de meeste bedden zijn vrij hoog. Als een logies een kamer met aangepaste badkamer heeft en je wil over zulke kamer kunnen beschikken, doe je er best aan met het lo-gies in kwestie via internet contact op te nemen en je wensen voor te leggen.

Soramba Hotel 5/5
Beley Zeleke Road, Addis Ababa 22473, Ethiopia
Tel.: + 251/111.575.705 Fax: + 251/111.568.144
Het Soramba Hotel ligt op wandelafstand van het standbeeld van Melenik II, het middelpunt van en kilometer 0 in Ethiopië. Wij betaalden er cash US$ 75 = 1.299 Birr = € 55,78 per nacht, ontbijt inbegrepen. We reserveerden er via mail op 21 november 2011 en kregen onmiddellijk een bevestiging. Bij de inkom van het hotel zijn een 6-tal treden, die je kunt omzeilen via de deur langs de kant van de afgesloten parking. Daar ligt een steil hellend vlak, verder is het vlak tot bij de grote lift, die je bij de verdiepingen brengt. Kamer 602 is vrij ruim met twin bedden, telefoon, TV en ijskast. De badkamer, met te smalle deur, omvatte een lavabo, een gewoon toilet, haardroger en een ligbad met losse sproeier. Een plastieken stoel bracht redding voor de badkamer. De ganse dag is er warm water. Het hotel beschikt over een prima restaurant. Een free shuttle voert je op aanvraag van de luchthaven naar het hotel en vice versa. Het personeel en de manager zijn uiterst vriendelijk en helpen waar nodig. Het is een aanrader in Addis.

Weygoss Guesthouse 3/5
Bole Road, next to Mega Building, 2101 Code 1110, Addis Ababa, Ethiopia
Het guesthouse ligt even achterin op de Bole Road. Wij betaalden er met MasterCard US$ 75 = € 55,78 per nacht, een simpel ontbijt inbegrepen. Zonder reservatie zijn we er binnengestapt, er was een kamer vrij. Bij de inkom zijn een tiental treden, dan is het vlak tot de kamer op het gelijkvloers. We hadden geen te ruime kamer met twin bedden. De badkamer omvatte een lavabo, een gewoon toilet, ligbad met losse sproeier en te smalle deur. De ganse dag is er warm water. Er zijn PC’s ter beschikking van de gasten tegen betaling van 0,75 Birr/minuut. Het is een eerder uitgeleefd guesthouse, niet echt een aanrader.

Lodge du Chateau 3/5
In front of Fasil Castle, Gondar, Ethiopia
Tel.: + 251/918.152.001 Fax: + 251/581.118.965
Website: www.lodgeduchateau.com
E-mail: lodge@lodgeduchateau.com
Deze lodge ligt tegenover het Fasil Castle. Wij betaalden er cash US$ 85 = € 63,21 per nacht, ontbijt inbegrepen. Wij reserveerden er enkele maanden tevoren een kamer, om zeker te zijn van een slaapplaats met het Timkat-festival. Bij de inkom liggen moeilijke kasseien, de doorgang naar de binnenkoer is vrij smal en het pad naar de kamer is ook niet te breed. Over de planten rijden, was de enige oplossing. De kamer was vrij klein met twin bedden. De kleine badkamer, met te smalle deur, omvatte een wankele lavabo, een gewoon toilet en een douche met vaste sproeier. Warm water is gans de dag beschikbaar. Het logies is duur prijs/kwaliteit. De uitbater is niet al te vriendelijk, je kunt er bijna niets mee regelen. Zijn enige bekommernis is zoveel mogelijk dollars ontvangen in de kortst mogelijke tijd. Voor ons is het geen aanrader.

Fasil Lodge 5/5
In front of Fasil Casle exit, Gondar, Ethiopia
Tel.: + 251/581.110.637
Tel. Office: + 251/581.110.637 GSM: + 251/911.017.991
E-mail: beffrem@yahoo.com sofoniyas@yahoo.com en emanseni@gmail.com
Fasil Lodge ligt net tegenover de uitgang van het Fasil Castle en slechts een honderd meter van Lodge du Chateau. Wij betaalden cash US$ 80 = 1.700 Birr = € 59,50 per nacht, ontbijt inbegrepen. Tijdens het verblijf in Gondar stapten we dit kleine logies binnen en we werden heel gastvrij ontvangen. Een groot verschil met het vorige. Bij navraag naar een vrije kamer, zaten we ineens goed. Voor de inkom van de heel ruime kamer zijn er twee treden en verder nog 1 opstapje. We beschikten er over twin bedden. De grote badkamer, met te smalle deur, omvatte een lavabo, een gewoon toilet, douche met vaste sproeier en de ganse dag warm water. Het restaurant biedt niet al te veel keuze, maar het geserveerde was lekker. Fasil Lodge is geopend half 2011 en is een echte aanrader.

Simien Park Hotel 4/5
P.O. Box 12, Debark, North Gondar, Ethiopia
Tel.: + 251/581.170.055 GSM: + 251/911.457.516
Website: www.simienparkhotel.com
E-mail: info@simienparkhotel.com
Dit logies ligt in het centrum van Debark. Wij betaalden er cash 300 Birr = € 13,48 per nacht, zonder ontbijt. We reserveerden er enkele maanden tevoren via telefoon. Voor de kamer is 1 opstapje, verder is het vlak, tenminste voor de kamers op het gelijkvloers. We hadden een ruime kamer met twin bedden. Er is een kleine opstap aan de te smalle badkamerdeur. De badkamer bevatte een lavabo, een gewoon toilet en douche met vaste sproeier. Er is licht en water van 18.30u tot 10.30u en van 6.30u tot 8u. De chauffeur kon met de wagen tot tegen de kamer komen. Om het restaurant te bereiken, moesten we een 20-tal meter over een moeilijk pad. Op de simpele menukaart was bitter weinig keuze, de maaltijd mocht er best zijn. De uitbaters zijn uiterst vriendelijk en doen er alles aan om het je zo aangenaam mogelijk te maken. Prijs/kwaliteit is het uistekend, het is het beste logies in Debark. Dit logies is een aanrader.

Yeha Hotel 5/5
P.O. Box 1643 Addis Ababa, Axum, Ethiopia
Tel.: + 251/151.32.22 Fax: + 251/151.02.78
Website: www.ghionhotel.com.et/yeha.htm
Email: ghion@telecom.net.et
Het Yeha Hotel ligt even buiten Axum, net voorbij het bad van koningin Sheba en met uitzicht op het park met de obelisken. Wij betaalden er cash US$ 76 = 1.305 Birr = € 56,52 per nacht, zonder ontbijt. We hadden er laten reserveren door Sora Tours in Addis, maar er was geen reservatie te vinden. Gelukkig was er een kamer vrij voor 1 nacht. Om de kamer te bereiken was er 1 opstap, verder was het vlak. We hadden geen te ruime kamer met twin bedden en onderrijbare lavabo. In de kleine badkamer, met brede deur, was een gewoon toilet en een ligbad met losse sproeier en de ganse dag water. Het restaurant van het hotel is op de verdieping, er is geen lift. Man en macht werd opgetrommeld om mij boven te krijgen. Het restaurant is goed, maar vrij duur en er wordt een lange wachttijd gehanteerd. De groepen gaan voor. Als het niet echt moet, ga dan beter naar een ander logies. Het Yeha Hotel is meer aangewezen voor groepen, niet echt een aanrader, wel het uitzicht op het open terras.

Brana Hotel 4/5
Axum, Ethiopia
Het hotel ligt een 5tal kilometer buiten de stad. Meer gegevens heb ik niet van dit logies. Wij betaalden er cash US$ 75 = 1.290 Birr = € 55,78 per nacht, zonder ontbijt. Vermits het Yeha Hotel de tweede nacht geen kamer vrij had, waren we genoodzaakt naar ander logies uit te zien. De keuze viel uiteindelijk op het Brana Hotel. Zonder reservatie lukte het ons, er een kamer vast te leggen. Het was op de tweede verdieping en zonder lift, maar het personeel wou mij boven brengen. De kamer was vrij ruim met twin bedden, zithoek en ijskast. De grote badkamer omvatte een lavabo, een gewoon toilet, ligbad met losse sproeier en weer eens een te smalle deur. Water is de ganse dag voorhanden. Met een plastieken stoel kon ik mij behelpen. Het restaurant levert prima werk en is niet al te duur. Het personeel is er uiterst vriendelijk.

Gheralta Lodge 4/5
Hawzien, Ethiopia
Tel.: + 251/346.670.344 Fax: + 251/116.632.894
Website: www.gheraltalodgetigrai.com
Email: info@gheraltalodgetigrai.com
De Gheralta Lodge ligt in het hart van de Tigrai. Wij betaalden cash 1.000 Birr = € 44,93 per nacht in halfpension, soft drinks en mineraal water inbegrepen. Er is geen taks te betalen boven de aangegeven prijzen. We reserveerden hier zelf via mail en kregen onmiddellijk een bevestigend antwoord. In de lodge zijn hier en daar kleine opstapjes. We kregen een ruime kamer met drie bedden. De grote badkamer omvatte een lavabo, een gewoon toilet, douche met vaste sproeier en een overstap van 15cm en een deur die net breed genoeg was. Licht en water zijn ’s avonds en ’s morgens beschikbaar. Het avondmaal in buffetvorm was lekker en uitgebreid, ook het ontbijt was lekker. In de lodge heb je een prachtig uitzicht op de omliggende bergen van de Gheralta keten. Het is er goed toeven.

The Yordanos Hotel 3/5
Mekele, Ethiopia
Tel.: + 251/344.413.370
Website: www.yordanoshotels.com
Email: yordarest@ethionet.et en yordares@yahoo.com
Het hotel ligt in het centrum van Mekele. Wij betaamden er cash US$ 70 = 1.192 Birr = € 52,06 per nacht, redelijk ontbijt inbegrepen (eieren waren koud). In Mekele hadden we niets gerserveerd. Ermias, de chauffeur, bracht ons hier naartoe. Bij de inkom zijn een 2 x 1 opstapje. De ruime kamer was op de 2e verdieping en er is geen lift. In de kamer hadden we twin bedden en een ijskast. De badkamer omvatte een lavabo, douche met vaste sproeier en een gewoon toilet achter de deur. Water en licht is de ganse dag voorradig. Door drie zwetende en zuchtende mannen werd ik naar boven gebracht. Het restaurant is op het gelijkvloers en heeft een vijftal treden. Om naar het restaurant te gaan, weigerde het personeel mij terug beneden te brengen. Twee westerlingen hebben die taak op zich genomen. Na de maaltijd werd ik door dezelfde mannen naar boven gebracht. Het restaurant is prima, het hotel is zeker geen aanrader.

Tukul Village Hotel 5/5
Lalibela, Ethiopia
Tel.: + 251/333.360.564 GSM: + 251/911.104.944
Website: www.tukulvillage.com
Email: messay_2005@yahoo.co.uk en nora.wakim@tiscali.nl
Tukul Village Hotel ligt op een 10tal minuten lopen van het ticket office voor de kerken van Lalibela. Wij betaalden er cash 1574 Birr = € 70,74 per nacht, een lekker ontbijt inbegrepen. Onze tukul bereikten we via een hobbelig pad. De ingang van tukul 2 zelf is volledig vlak. In de tukul hadden we een inkomhal, ruime kamer met twin bedden, grote badkamer met lavabo, gewoon toilet, douchecabine met een opstap van 12cm en losse sproeier, een brede deur en altijd water en licht. Aan het restaurant zijn een vijftal treden, er wordt hulp geboden. Wanneer er groepen zijn, wordt avondmaal en ontbijt in buffetvorm gegeven. Je kan ook à la carte eten. De uitbater, Messay, spreekt vlot Nederlands. Hij woonde 4 jaar in Velp bij Arnhem. Tukul Village Hotel is een echte aanrader.

Lakeside Motel 4/5
Awassa, Ethiopia
Tel.: + 251/461.191.753 GSM: + 251/916.823.159
Het hotel ligt buiten het centrum op een 10tal minuten van het Awassameer. Wij betaalden er cash 345 Birr = € 15,51 per nacht, zonder ontbijt. Het kostte 106 Birr = € 4,76 voor ons twee. Van de kleine parking loopt een klein stukje een hobbelig pad, dat overgaat in een goed geplaveide stoep. Om in de kamer te komen zijn 2 x 1 opstap. De kleine kamer had een breed dubbel bed, fan, muskietennet en ijskast. De piepkleine badkamer met te smalle deur, had een lavabo, een gewoon toilet en douchecabine met vaste sproeier. Ik kon er niet aan het toilet, zelfs niet met een stoel. Water en licht is er dag en nacht. De plooibare WCstoel bewees er zijn nut. Het restaurant naast het motel, La Dolce Vita, serveert lekkere maaltijden, de wachttijd is er wel erg lang. Het ontbijt is prima. Prijs/kwaliteit is het goed. Yabello Motel 4/5

Yabello, Ethiopia
Het Yabello Motel ligt aan de weg Addis Ababa Kenia. Wij betaalden er cash 865 Birr = € 38,88 per nacht, zonder ontbijt. Dat kostte 78 Birr = € 3,50 voor ons twee. Pas om 17u waren we zeker van de reservatie in het Yabello Motel, nalatigheid van Osman van Sora Tours. Bij de ingang van de kamer waren er drie treden. De kleine kamer had twin bedden. De badkamer omvatte een lavabo, een gewoon toilet, douche met vaste sproeier en een brede deur. Water
en licht is er dag en nacht. Het restaurant heeft een vijftal treden. Je kunt ook in de tuin plaatsnemen, dan hoef je geen treden te doen. Het avondeten was niet bijster lekker, het ontbijt kon er door. Het motel is niets speciaal, maar in de omgeving is niets beter te vinden.

Kanta Lodge 5/5
Konso, Ethiopia
P.O. Box: 17596, Addis Ababa
Tel.: + 251/116.182.200 Fax: + 251/116.613.106
Website: www.hesstravelethiopia.com
Email: hesstravel@ethionet.et
De lodge ligt net buiten het centrum van Konso. Wij betaalden er cash 1.104,55 = € 49,64 per nacht, een lekker ontbijt inbegrepen. We lieten hier reserveren door Sora Tours in Addis. Het domein is vrij moeilijk met een rolstoel. Het is ingepland tegen de flank van een heuvel, geplaveid met grote natuurstenen met ongelijke brede diepe voegen. We kregen de tukul toegewezen het dichtst bij het restaurant, dat viel best mee. Voor de tukul zijn een 3tal treden. In de ruime kamer stonden twin bedden. De badkamer met brede deur omvatte een lavabo, een gewoon toilet en een douche met losse sproeier. Het licht kan soms wegvallen, water is er altijd. Voor het restaurant moet je ettelijke treden naar beneden, zonder de hulp van enkele mannen lukte het niet. Met een buffet valt het eten mee, à la carte iets minder en bijvragen kan niet. Het is er nogal eenzijdig. Bij de tarieven op het menu moet je 25% bijtellen en dat maakt het duur. De uitbater is half Ethiopiër en half Zwitser en weet van aanpakken en van poen pakken. Er wordt gebouwd aan nieuwe tukuls. Een nieuwe receptie en restaurant wordt neergepoot langs de weg. Prijs/kwaliteit is goed.

Jinka Resort 3/5
Jinka, Ethiopia
De resort ligt in het zanderige centrum van Jinka. Wij betaalden er cash 460 Birr = € 20,67 per nacht, zonder ontbijt. Dit kostte 85 Birr = € 3,82 voor ons twee. We lieten er reserveren door Sora Tours in Addis. Onze kamer(15) bereikten we via een zanderig pad, bezaaid met keien. De kamer was niet te groot en had twin bedden en muskietennetten. De lange smalle badkamer met brede deur omvatte een lavabo, een gewoon toilet en een douche met vaste sproeier. Met wat geluk is er water van 19u tot 23u, met de elektriciteit is het niet anders. Dit geldt voor gans Jinka. De stroom voor het stadje wordt opgewekt met een generator, die tijdens de daguren alleen het lokale hospitaal bevoorraadt. Vermits water moet opgepompt worden, kan het niet overdag als het licht is. Het resort is niet zo netjes, het restaurant levert goed werk af. Het ontbijt kan je normaal noemen, maar zonder fruitsap (geen elektriciteit).

Buska Lodge Turmi 5/5
P.O. Box 26563 Addis Ababa, Ethiopia
Tel.: + 251/111.567.837 Fax: + 251/111.567.840
Website: www.buskalodge.com
Email: info@buskalodge.com
De Buska Lodge ligt een 3tal kilometer buiten het stadje. Wij betaalden er cash 1.554 Birr = US$ 90 = € 69,90 per nacht in half pension, soft drinks en mineraal water inbegrepen. We lieten er reserveren door Sora Tours in Addis. Tukul 19 kan je in met een hellend vlak. Het is een ruime tukul met twin bedden, muskietennetten en een terras. De badkamer met brede deur omvatte een lavabo, een gewoon toilet en douche met losse sproeier en vast stenen zitje. Water is er altijd, licht via een generator van 18u tot 23u. Avondmaal en ontbijt in buffetvorm zijn prima (voor groepen), à la carte is een heel stuk minder. Het is één van de betere lodges in Turmi.

Paradise Lodge 5/5
Arba Minch, Ethiopia
Tel.: + 251/116.612.191 GSM: + 251/913.109.775 Fax: + 251/116.612.240
Website: www.paradiselodgeethiopia.com
Email: info@paradiselodgethiopia.com
De Paradise Lodge ligt buiten de stad op een heuvel, vanwaar je een uitzicht hebt op de twee meren en een deel van het national park. Wij betaalden er 1.294 Birr = € 58,15 per nacht, een lekker en uitgebreid ontbijt inbegrepen. We lieten er reserveren door Sora Tours in Addis. Vanaf de receptie loopt er een hellend vlak naar onze tukul, die het dichtst bij het restaurant is gelegen. We hadden een vrij ruime kamer met een dubbel bed, muskietennet, ijskast en terras. In de ruime badkamer is een lavabo, een gewoon toilet en douche met vaste sproeier. De deur werd verwijderd, zo kon ik er met mijn rolstoel in. Water en licht is er altijd. Aan het restaurant zijn een aantal treden maar ook een tamelijk steil hellend vlak. Wanneer er groepen zijn, is het avondmaal en ontbijt in buffetvorm (175 Birr + 25%) of à la carte. Het is lekker maar tamelijk duur. De lodge is goed prijs/kwaliteit. Het is één van de betere in Arba Minch.

Vluchten

Internationale

14/01 Brussel Milaan 19.10u 20.30u, vliegtijd 1.20u
Vlucht met Boeing 767300 van Ethiopian Airlines, vluchtnummer ET709
14/01 Milaan Addis Ababa 21.15u 6.30u, vliegtijd 7.15u
Vlucht met Boeing 767300 van Ethiopian Airlines, vluchtnummer ET709

13/02 Addis Ababa Milaan 0.30u 5.30u, vliegtijd 7.00u
Vlucht met Boeing 767300 van Ethiopian Airlines, vluchtnummer ET708
13/02 Milaan Brussel 7.10u 8.35u, vliegtijd 1.25u
Vlucht met Boeing 767300 van Ethiopian Airlines, vluchtnummer ET708

Binnenlandse

16/01 Addis Ababa Gondar 7.30u 8.40u, vliegtijd 1.10u
Vlucht met klein toestel van Ethiopian Airlines, vluchtnummer ET122

28/01 Lalibela Addis Ababa 11.35u 13.35 u, vliegtijd 2.00u
Vlucht met klein toestel van Ethiopian Airlines, vluchtnummer ET123
Vlucht met tussenstop in Gondar.

Kosten van het vervoer ter plaatse

Huurwagen met chauffeur 27 dagen: € 2.565,00
Halve dag taxi in Gondar: 250 Birr = € 11,24
Taxi in Addis Ababa: 140 Birr = € 6,29
Shuttle Tukul Village -luchthaven Gondar: 140 Birr = € 6,29
Halve dag taxi in Addis Ababa: 500 Birr = € 22,47

Gegevens van de chauffeur

Ermias Meresa
P.O. Box 14833 Addis Ababa, Ethiopia
Tel.: + 251/11.645.94.40 GSM: + 251/911.60.48.55
Wij zijn uiterst tevreden over de diensten van Ermias. We kunnen hem ten stelligste aanbevelen. Zijn vraagprijs per dag was in februari 2012 € 90,00 all in. Zijn wagen is niet meer van de nieuwste, zijn vriendelijkheid, na 26 dagen bleef hij hoffelijk, maakt heel veel goed.

Touroperator

Sora Tours Ethiopia
P.O. Box: 102137 Addis Ababa, Ethiopia
Tel.: + 251//11.552.44.21 Fax: + 251/11.552.44.37
Website: www.soratours.com
Email: soratours@gmail.com
We gingen met deze touroperator in zee op aanraden van een lid van Wegwijzer. In het begin vlotten de onderhandelingen prima, na enkele maanden kregen we geen antwoord op onze mails. Wanneer hij toch van zich liet horen, was hij altijd druk bezig met tourgroepen. Bij aankomst in Addis Ababa was hij eerst ook niet bereikbaar. Na enkele uren kregen we contact met hem en kwam hij opdagen om te ontvangen voor de toer. Op de rondrit kampten we regelmatig met de nalatigheden van Osman, de manager van Sora Tours. Het agentschap kan goed zijn voor groepen, Ictam werkt met hem, individuelen laat hij zowat links liggen. Bij individuelen is de verdienste minder groot en het vraagt in verhouding meer werk.

Reisroute

14/01 Za. Brussel Milaan Addis Ababa

15/01 Zo. Addis Ababa

16/01 Ma. Vlucht Addis Ababa Gondar(S.S.)

17/01 Di. Gondar Debark

18/01 Wo. Debark Simien N.P. Debark

19/01 Do. Debark Gondar(Timkat)

20/01 Vr. Gondar(Timkat)

21/01 Za. Gondar Axum

22/01 Zo. Axum

23/01 Ma. Axum Hawzien

24/01 Di. Hawzien Mekele

25/01 Wo. Mekele Lalibela

26/01 Do. Lalibela

27/01 Vr. Lalibela

28/01 Za. Lalibela Addis Ababa(vlucht)

29/01 Zo. Addis Ababa Awassa

30/01 Ma. Awassa Yabello

31/01 Di. Yabello Konso

01/02 Wo. Konso

02/02 Do. Konso Key Afar Jinka

03/02 Vr. Jinka Mago N.P. Jinka

04/02 Za. Jinka : markt en omgeving

05/02 Zo. Jinka Dimeka Turmi

06/02 Ma. Turmi : markt en omgeving

07/02 Di. Turmi

08/02 Wo. Turmi

09/02 Do. Turmi Arba Minch

10/02 Vr. Arba Minch : Chamomeer

11/02 Za. Arba Minch Addis Ababa

12/02 Zo. Addis Ababa

13/02 Ma. Addis Ababa Milaan – Brussel

Praktische informatie

Algemene info
Diensten die mogelijk zijn op de luchthaven in Addis Ababa:
- Verkrijgen van visum: Kan bij aankomst op de luchthaven in Addis Ababa en kost US$ 29 of € 17.
- Geld wisselen kan aan een goede prijs, alhoewel men soms een betere koers krijgt in Gondar en Lalibela. Wisselkoers toen wij er waren: 1 euro = +/ 22,25 Birr of ETB. Kleine coupures zijn nodig voor foto’s bij de stammen.

Tijdzone en kalender
In Ethiopië is het twee uur later dan in België. In Ethiopië begint de dag om 6u, de officiële tijd loopt zes uur achter op de onze. Een dag wordt verdeeld in 2 x 12 uur, beginnend bij zonsopgang. 18u in onze tijd is bij hen 12u.’s Avonds begint om 19u de avondnachttelling opnieuw met 1u. Ethiopië gebruikt de Juliaanse kalender, deze verdeelt het jaar in twaalf maanden van 30 dagen en 1 maand van 5 of 6 dagen. Deze jaartelling loopt 7 jaar en enkele maanden achter op de Gregoriaanse kalender die wij gebruiken. Hun Nieuwjaar valt op 10 of 11 september. Wanneer je in Ethiopië aankomt, ben je plots 7 jaar jonger.

Temperatuur
Het klimaat is over het algemeen gematigd, ondanks de ligging bij de evenaar.

Telefoon en internet
Het telefoonnet en internet werkt heel sporadisch en traag. Het is soms heel moeilijk om een ververbinding tot stand te brengen.

Taxi’s
Taxichauffeurs verwachten geen fooien. Zij rijden zonder meter, vooraf een prijs afspreken is de boodschap, afpingelen telt mee en vinden zij een sport.
Taxi luchthaven Addis Ababa - centrum: +/ 200 Birr
Blauwe taxi’s zijn goedkoper.

Accommodatie
We kozen op de meeste plaatsen voor de beste accommodatie die voorhanden was. Soms stelde zelfs dat nog niet al te veel voor, groepen zoals VTB, Hoboreizen, Ictam, Sawadee en Koning Aap maken er eveneens gebruik van.

Beleefdheids en omgangsregels bij het eten
Iedere maaltijd begint met het wassen van de handen. Er wordt geen bestek gebruikt. De basis van elke maaltijd is “injera”, een zurige grauw gekleurde grote soort pannenkoek.Het wordt van “teff” gemaakt, een fijne graansoort, die in Ethiopië verbouwd wordt. Daarbij wordt “wof”, een vlees, kip of groentesaus gegeten. De saus is pittig gekruid met ‘berbere’, een mengsel van rode peper, fenegriek, knoflook, koriander, gember, kardemon en andere kruiden.Traditioneel wordt de grote platte schaal met injera op een “masob”,een bontgekleurde rieten mand met verhoogde voet, gezet. De wof wordt in hoopjes over de injera verspreid.Wanneer iedereen heeft plaatsgenomen rond de masob, mogen de ouderen, als teken van respect, eerst beginnen met eten. Als het je beurt is, scheur je met je rechterhand (de linkerhand gebruik je voor sanitaire doeleinden) een stukje van de injera recht voor je af. Hiermee pak je de wof op en stopt het zoals een pakje in de mond. Let er wel op dat je niet in je haren zit of je vingers aflikt.Als iemand je aardig vindt of waardeert, heb je kans dat je een “gursha” aangeboden krijgt. De persoon die je dit aanbiedt, stopt “een kant en klaar” hapje in je mond. Gewoonlijk blijft het niet bij één hapje. Het is erg onbeleefd als je de hapjes weigert.

Verzekeringen
Een reisverzekering is onontbeerlijk. Naast Eurocross hebben wij altijd de reisbijstandsverzekering van VTB.

Elektriciteit
Het net levert elektriciteit van 220V. In afgelegen gebieden en sommige kleine stadjes zoals Jinka wordt die opgewekt met een generator, die soms kan uitvallen. Op die plaatsen is er’s nachts en tijdens de daguren geen licht en geen water, dat elektrisch wordt opgepompt.

Handbagage
De regels voor de handbagage zijn nog steeds dezelfde. Dus nog altijd geen vloeistoffen, gels, pasta’s, zalfjes en scherpe voorwerpen zoals nagelknippers, knipmessen en schroevendraaiers in je handbagage stoppen. Zulke zaken horen in de bagage die je incheckt. Op sommige luchthavens wordt je van kop tot teen gecontroleerd.

Prentbriefkaarten en postzegels
Deze zijn weinig te vinden.

Veiligheid
Ethiopië is een vrij veilig land. In de steden moet je weliswaar altijd op je hoede zijn voor gauwdieven, zeker in drukke straten en op pleinen en op druk bezochte plaatsen.

Vaccinaties en gezondheid
Voor reizen naar Ethiopië zijn enkele vaccinaties nodig. Wij zorgen ervoor altijd in orde te zijn met de meest noodzakelijke inspuitingen zoals DTP. Voor Ethiopië lieten we een spuitje zetten tegen gele koorts (verplicht). Vaccinatie voor hepatitis A en eventueel B en buiktyfus zijn geen overbodige luxe. Het drinken van water uit de kraan is uit den boze in Ethiopië. Je koopt best flessen mineraal water, overal verkrijgbaar. Insectenspray (vlooien Deet) + zalf. Malaria preventie (Lariam of Malarone).

Meenemen
Kan handig zijn: Een rugzakje voor schoenen en een zaklamp voor de kerken.

Wetenswaardigheden
- Op de luchthaven in Addis Ababa is een ATMautomaat naast de banken.
- Foto’s stammen: Mursi 2 tot 4 Birr(moeder met kind op de rug)
- De prijzen op de menukaart in een restaurant zijn altijd zonder de taksen, die kunnen oplopen tot 15% en soms zelfs 25%.
- Noord- en Zuid-Ethiopië zijn heel verschillend. Het noorden is bergachtig en meer op cultuur gericht (kerken en kloosters). Het zuiden is vlakker en veelal bevolkt door stammen, die reeds jaren geleden bekeerd werden door de protestanten. Ethiopië is in de wurggreep van de Chinezen, die voornamelijk in grote projecten (wegenwerken en grote industrie) een voorname rol spelen (ingenieurs). De werklieden zijn weinig betaalde Ethiopiërs. Het land heeft heel wat te bieden op cultureel gebied en qua natuur. Voor de modale reiziger is dit land een uitstekende bestemming, al moet je er het bedelen en de schooiende kinderen bijnemen. Reizen met het openbaar vervoer brengt je dichter bij de bevolking, maar weegt na enige tijd zwaar en vergt veel fysieke inspanning. In het noorden lukt het, in het zuiden kan en mag je soms niet komen zonder chauffeur. Voor beginnende reizigers is dit zeker niet weggelegd. Ethiopië is vooral gericht op groepsreizen en totaalpakketten. Individuelen worden er stiefmoederlijk behandeld. Rolstoelgebruikers kunnen nuttige inlichtingen over Ethiopië verkrijgen bij Gordon Rattray. De info: Wheelchair travellers in Ethiopia. Het is in het Engels. Email: g.rattray@tiscali.be , hij geeft graag meer informatie.

Wist je dat…
... 61% van de Ethiopische bevolking Christen is?
... Ethiopië een geheel eigen keuken heeft, gebaseerd op injera (zuurbrood) en kifto(afhankelijk van de regio rauw dan wel halfrauw vlees, gemarineerd in boter, kruiden en kaas)?
... het land een eigen kalender heeft met 13 maanden en een eigen jaartelling, die 7 jaar en enkele maanden verschilt met de onze?
... Ethiopië 28 keer zo groot is als België?
... koffie oorspronkelijk uit Ethiopië komt? Het woord “koffie” komt van Kefa, de naam van één van de zuidelijke provincies van het land.
... het rondpunt waar het beeld van Menelik II staat, kilometer 0 is en het middelpunt van Ethiopië? Vanaf hier worden de kilometers in Ethiopië gerekend.
... Ethiopië tijdens zijn bestaan als land meerdere vlaggen gekend heeft? De huidige vlag met de kleuren groen, geel, rood en een blauwe cirkel met een symbool werd in 1996 aangenomen als nationale vlag. De kleuren hebben een symbolische betekenis. Groen staat voor de vruchtbaarheid van het land, geel voor de liefde voor het vaderland en rood voor het bloed dat vergoten is voor het instandhouden van de onafhankelijkheid.

Amharic, de officiële taal
De officiële taal in Ethiopië is het Amharic. Het is een Semitische taal met elementen uit de inheemse Afrikaanse talen. Ze heeft klanken die voor ons onbekend zijn en soms moeilijk uit te spreken. Er worden naast het Amharic ruim 80 inheemse talen gesproken. Het schrift is uniek, het is afgeleid van het Hlmyantische schrift en telt 33 grondvormen, die gecombineerd met aanduidingen voor klinkers uiteindelijk meer dan 200 verschillende schrifttekens opleveren. De taal is bijzonder geschikt voor woordspelingen. De betekenis van een woord hangt dikwijls af van een klinker of medeklinker. Wanneer een klank verandert, verandert ook de betekenis en de zin van het woord. De Amharen noemen deze woordspelingen “semenna worq” of de “wasengoud” traditie. Het verwijst naar de verloren gegane wasmethode voor het maken van gouden juwelen. Als de was, de letterlijke zin van het woord, verwijderd wordt, rest het goud, de harde waarheid over. Ethiopiërs gebruiken deze woordspelingen om in moeilijke situaties de waarheid te
zeggen zonder grof of beledigend te zijn. De Ethiopiërs stellen het erg op prijs wanneer een “faranji”(toerist) enige moeite doet om enkele woordjes Amharic te spreken, al is het maar een groet of een bedankje.

Als rolstoelgebruiker
Om aan onverwachte kleine problemen te verhelpen aan je rolstoel, neem je best wat herstelmateriaal mee zoals enkele sleutels, een schroevendraaier(klein formaat) met bits, plakgerief en pomp. Die kleine dingen steek je best niet in de handbagage, maar in de bagage die je incheckt. Op mijn rolstoel zitten reeds jaren krypton banden (zonder lucht) en daardoor is het probleem van platrijden van de baan. Het is in ieder geval een zorg minder. Op mijn nieuwste rolstoel zijn vooraan de kleine wieltjes volle velgen en dikkere bandjes gemonteerd.

Reisverslag Ethiopië van 14/01 tot 13/02/2012

Ethiopië: Kwetsbare schoonheid en bakermat van het christendom

Gematigd klimaat en gevarieerd landschap
Het klimaat in Ethiopië is over het algemeen gematigd, ondanks de ligging bij de evenaar. De hoofdstad Addis Ababa is hier een voorbeeld van. Het klimaat wordt er nog versterkt door zijn ligging op 2.500m hoogte. In het oosten en het westen kunnen de temperaturen naar zeer hoge waarden stijgen. In dit land, met een oppervlakte van circa 1,2 miljoen vierkante kilometer, vind je zeer diverse geografische landschappen. Bergen, meren, woestijnen en regenwoud wisselen elkaaraf. Dit heeft tot gevolg dat er veel soorten planten en dieren te vinden zijn, waarvan sommigen uniek in de wereld.

Noord- Ethiopië
In het noorden tref je een gevarieerde natuur aan, die je ondermeer meeneemt naar het N.P. Semien Mountains, waar het hoogste punt, Ras Dejen (4.620m) zich bevindt. Daarnaast kenmerkt het park zich door diepe kloven en spitse rotsformaties. Er komen o.a. Ethiopische wolven, Gelada bavianen en Walia steenbokken voor. In het noorden heb je verder het Tanameer met haar vruchtbare oevers en de watervallen van de Blauwe Nijl, die stilaan op niets zullen eindigen. Er liggen ook eilandjes waar eeuwenoude kloosters te vinden zijn, die prachtige schilderingen en kunstschatten herbergen.

Timkat Festival
Eén van de belangrijkste festivals in Ethiopië is het Timkat Festival of Epiphany. Timkat betekent in het Amharic “doop”. Jaarlijks wordt hierbij op 19 januari(of 20 in schrikkeljaar) de doop van Jezus in de Jordaan door Johannes de Doper herdacht en gevierd. Die dag komt overeen met de 10e dag van Terr in de Ethiopische kalender. Het festival begint met een kleurrijke processie, die wordt gevolgd door een nacht vol gebeden, zang en dans. Tijdens de processie worden Tabots, replica’s van de Ark des Verbonds, uit de verschillende kerken op de hoofden van de priesters meegedragen, met eerbied gewikkeld in rijkelijke doeken en na twee dagen terug opgeborgen in de respectievelijke kerken. Volgens de legende kwam de originele Ark des Verbonds destijds in Ethiopië terecht vanuit Jerusalem. Men gelooft dat tegenwoordig het origineel igt opgeslagen in het Noord-Ethiopische Axum. Het hoogtepunt van het festival is wanneer de hogepriester, patriarch, het sein geeft tot “natworden”. Zo wordt in Gondar massaal in het bad gesprongen, dat toebehoorde aan de 14e eeuwse keizer Fasilades.

Toerisme in Ethiopië
Ethiopië is misschien niet het eerste land waar je aan denkt bij een potentiële vakantiebestemming. Toch heeft dit prachtige land de hedendaagse toerist veel te bieden. Naast de mooie natuurgebieden in NoordEthiopië en de festivals vind je ook het ShallaAbiattaLakes N.P. met uiteenlopende vogelsoorten en warmwaterbronnen, die door de plaatselijke bevolking gebruikt worden als heilzaam bad. Ook de Danakil Depressie, het laagste punt in Afrika (100m onder zeeniveau) en de heetste plaats op de wereld met het Asale zoutmeer zijn een bezoek waard, jammer genoeg is het er de laatste tijd minder veilig. Ondanks het omvangrijke toeristische aanbod is er in het land een nijpend tekort aan goede accommodatie en faciliteiten. Daarom heeft de overheid in het National Tourism Development Plan verscheidene gebieden ter ontwikkeling geïdentificeerd. Toerisme is ook onderdeel van de Poverty Reduction Strategy. De overheid heeft regionale luchthavens vernieuwd en historische locaties gerestaureerd.

Zaterdag 14/01 Vertrek Brussel Milaan Addis Ababa
Om 16u stopte de taxi van taxibedrijf Meerhof uit Willebroek voor de deur. Er werd geladen en weg waren wij, een nieuw avontuur tegemoet. Het inchecken ging vlot, maar de baliebediende maakte een fout. De bagage zou doorgaan tot in Gondar, waarnaar we pas op 16 januari zouden vertrekken. Het werd een hele rompslomp om dit te veranderen, zij heeft het gelukkig nog kunnen rechtzetten. Voor het vertrek hadden we het boordpersoneel gevraagd of er een smal rolstoeltje aan boord was, om naar het toilet te kunnen. Naar hun zeggen was het niet aangevraagd door het reisbureau en mochten zij er geen aan boord nemen. De beslissing moest van Addis komen. Om 19.10u, zoals voorzien, werd de slurf weggereden en kon het taxieën naar de startbaan beginnen. Precies om 20.20u stonden we in Milaan aan de grond voor +/ 1 uur. In de tussentijd werd ik uit het toestel gehaald en in de luchthaven naar het toilet gevoerd. Het moest nu echt op commando gebeuren. We lieten Milaan achter ons om 21.15u, om na een voortreffelijke vlucht in Addis Ababa aan te komen de volgende morgen om 6.30u. Met een hoger/lager ben ik uit het toestel gehaald, in gezelschap van een assistent naar de dienst voor het visum en de immigratie. Met die formalieiten achter de rug konden we naar de bagageband voor het ophalen van de valiezen.

Zondag 15/01 Addis Ababa (Volop zon)
Met gans ons hebben en houden zochten wij de uitgang op, waar we een chauffeur verwachtten van Sora Tours. We kregen hier af te rekenen met een eerste tegenvaller, niemand stond ons op te wachten. Met de hulp van een vriendelijk heerschap van het Hilton Hotel konden wij het Soramba Hotel verwittigen en hen vragen ons op te halen. Een goed half uur later verscheen hun chauffeur. Er werd geladen en naar het hotel vertrokken. Het inchecken in het hotel verliep vlot, een geschikte kamer vinden duurde iets langer. Toen we gesetteld waren, ondernamen we een poging Osman van Sora Tours te bereiken, maar zonder resultaat. Dan maar eerst enkele uren platte rust, waarna we even op stap gingen in Addis. Het standbeeld van Menelik II en de Georgiskerk waren onze eerste beelden in de hoofdstad.

St. Georgiskerk:
Inkom gratis. De St.Georgis kathedraal is prachtig gelegen op een heuvel. Ze werd gebouwd door Menelik II om zijn overwinning te herdenken op de Italianen in 1896. De orthodoxe kathedraal is gewijd aan St. Georgis, patroonheilige van Ethiopië. De buitenzijde is heel traditioneel, binnen is het een wirwar aan felle kleuren, mozaïeken en allerlei kunstwerken. De kerk vonden wij niet zo speciaal.

Museum St. Georgis:
Inkom 50 Birr p.p. In het museum dat bij de kathedraal hoort kan je heilige schriften, mooie kronen en ceremoniële parasols bewonderen. Het loont de moeite. Het is volledig vlak. Een plaatselijke gids geeft uitleg.

We stapten terug naar ons logies, waar we ervan verwittigd werden, dat Osman ons trachtte te bereiken. Het moet dan rond 16.45u geweest zijn. Marie-Claire liet hem opbellen en er werd afgesproken. Om 17.30u was hij in het hotel, ondertussen namen wij ons avondmaal. Het programma werd doorgenomen, waarop Osman zijn fiat gaf. Er werd afgerekend en het bewijs van betaling zou hij meegeven met de chauffeur. Het klonk allemaal perfect. We namen afscheid en trokken ons terug in de kamer, om vrij vroeg onder de wol te kruipen voor een korte nacht.

Maandag 16/01 Vlucht Addis Ababa Gondar + S.S. op 2.225m (Volop zon)
Precies om 5u werd de bagage geladen in de wagen van Sora Tours. We zeiden het hotel tot ziens en weg waren wij. Na een goede 20’ stopten we op de parking van de luchthaven. Een kruier kwam met een lege kar, de bagage werd erop geladen en we konden naar binnen, maar niet voor we de tickets en de paspoorten konden tonen. In het gebouw moet eerst alles door een scanner, vooraleer je verder mag. Aan de incheckbalies verliep het heel chaotisch. We konden moeilijk zien waar we moesten zijn. Van het moment dat we de balie bereikten, verliep het vrij vlot en een assistent loodste ons naar de gate. Hier volgde een tweede scan. Bij de boarding werd ik door twee mannen de kleine trap opgetild en het vliegtuig ingedragen. De plaatsen zijn er erg krap, corpulente personen kunnen er moeilijk plaatsnemen. Stipt op tijd, 7u, werd het startsein gegeven, om in Gondar te landen om 8.15u. Hier werd weer met mij gesleurd om mij veilig aan land te krijgen. Er stond een rolstoel klaar om mij in het luchthavengebouw te voeren, een gewoon model maar de zitting was een plastieken stoel. Ik heb ervoor bedankt en mijn eigen gerief opgeëist. Met een assistent haalden we de bagage op en zochten de uitgang op, waar de chauffeur van Lodge du Chateau ons stond op te wachten. Op een goed half uur legde de wagen de 20 km naar het centrum af en konden we inchecken in de lodge. Het viel ietwat tegen, de inkom is vrij moeilijk met een rolstoel en het kamertje (het eerste) was niet al te groot. De uitbater kwam ons niet als een vriendelijk iemand over. Wat we later konden beamen.
Gondar, zetel van de Ethiopische Koningen
Gondar ligt in het hart van een bergachtig gebied op een hoogte van 2.225m. Vanwege de gunstige ligging, op het kruispunt van drie karavaanroutes, het aangename klimaat en de vruchtbare grond werd Gondar bestemd tot de hoofdstad van de koningen van Ethiopië in de 17e en 18e eeuw. Onder het bewind van Fasilades (16321667) maakte de stad een bloeiperiode door. De koning herstelde het traditionele koptisch geloof en gaf de opdracht tot de bouw van veel kerken en kastelen, waarbij architecten Portugese, Indiase, Moorse en Ethiopische stijlen combineerden. Een wandeling langs de ruïnes van Gondar geeft je een beeld van de glorierijke dagen van weleer. Verschillende kasteelruïnes zijn te bezichtigen, waarbij het kasteel van Fasilades zeker een bezoek waard is. De baden van deze koning spelen nog altijd een belangrijke rol in het leven van de Ethiopiërs.
Na installatie op de kamer trokken we op verkenning en bezochten achtereenvolgens:

Royal Enclosure: (1.30u) : omvat 6 kastelen: Inkom 100 Birr p.p.(Bad Fasilades inclusief), gids 50 Birr, Fotograferen gratis, video 75 Birr. Voor het merendeel zijn het ruïnes, waarbij je veel fantasie moet hebben om het te begrijpen, ondanks de goede uitleg van de gids.
- Kasteel van Keizer Fasilades: 17e eeuw
- Iyasu’s kasteel: grootste met sauna
- Dawit’s Hall
- Bakafa’s kasteel met grote banketzaal
- Mentewab’s kasteel(giftshop)
- Gemp
- Paleis van Iyasu

Het domein is moeilijk toegankelijk met een rolstoel, je gaat voornamelijk over een hobbelig grasveld. Enkel de ruïnes die van op de begane grond te zien zijn, kan je bewonderen vanuit je rolstoel. Bij andere delen zijn treden een hindernis. Er zijn enkele kerken binnen de Royal Enclosure: Het zijn moderne kerken gebouwd op oude grondvesten.

- Gemjabet Maryam: Begraafplaats Fasilades
- El Fin Gyorgis
- Asasame Kidus Mikael
Hierna moesten we enige tijd in de Dashenbank spenderen om aan de broodnodige Ethiopische valuta te geraken. We wisselden zoveel mogelijk, op de noordelijke rondrit zouden we er weinig gelegenheid voor krijgen. Het werd een hele rompslomp, Marie Claire werd letterlijk van het kastje naar de muur gezonden. De euro’s werden grondig geïnspecteerd, geteld en herteld. Bij ontvangst van de vele Birrs, deed zij uiteraard hetzelfde. De rekening klopte, de massa bankbiljetten werden netjes opgeborgen en we konden terug op stap. Aan de Lodge du Chateau startten we met Medhane Alem, de kerk is de zetel van de bisschoppen van Gondar. Tenminste dat wilden we doen. We hebben enkel het mooie buitenzicht kunnen bewonderen, ze is alleen open in de voormiddag. We charterden voor de rest van de dag in Gondar een taxi, om een kleine sightseeing te doen, te beginnen met het Bad van Koning Fasilades.
Bad van Koning Fasilades
Het bad van Koning Fasilades ligt 2 km buiten het centrum. Het werd gebouwd als 2e residentie van Koning Fasilades. De inkom is inbegrepen in de Royal Enclosure. De stellage, eenwankele tribune in bamboe, stond klaar voor de feestelijkheden van Timkat. Het is met een rolstoel geen lachertje om over het hobbelig terrein in de buurt van het bad te komen, de vriendelijke taxichauffeur stak graag een handje toe.
Debre Birhan Selassiekerk (inkom 50 Birr p.p.)
Eén van de mooiste Ethiopische kerken gebouwd door Iyasu I uit de 18e eeuw. De kerk is rechthoekig met prachtige plafondschilderingen en ligt op 1 km van het centrum. Het is een mooie kerk langs de buitenkant, met binnen prachtige fresco’s met veel kinderkopjes. Het is haast onmogelijk er zuivere foto’s te maken zonder het gebruik van een statief. De beste tijd om het te bezoeken is een ½ uur voor zonsondergang, dan heb je een mooie lichtinval in de kerk voor de foto’s. Dan staat de zon recht op de voorgevel, voor het interieur speelt het minder een rol.
Ras Ghimb 18e eeuws paleis en vakantiewoning Haile Selassie (inkom 50 Birr p.p.)
We hebben het niet bezocht, het leek ons te moeilijk door puntige keien. Het ligt tegen het centrum op enkele meter van Fasil Lodge.
We besloten de dag met een avondmaal in het gekende restaurant van het Lammergeyer Hotel. Het hotel is misschien in vroegere jaren beter geweest, nu leek het een vervallen iets. Het oogt niet fris en de tafeltjes zijn wankel. Het eten was er niet zo lekker en vrij duur. Het is zeker geen aanrader. We lieten ons terug naar de lodge brengen rond 19u, waar we vlug tussen de lakens doken. Bij de heenvlucht(nacht) hadden we weinig geslapen en de nacht in Addis was ook kort. We wilden fris en monter kunnen vertrekken naar Debark.

Dinsdag 17/01 Gondar Debark(2.800m) (Volop zon)
We waren vroeg uit de veren, omdat we optimaal wilden kunnen genieten van de zichten onderweg naar Debark. Om 8.30u waren we paraat, maar wie we niet zagen was de chauffeur van Sora Tours, waarmee we 26 dagen zouden rondtoeren in het land. Na enkele vergeefse pogingen om Osman van Sora Tours te bereiken, lukte het ons. Hij beweerde dat de chauffeur onderweg had geblokkeerd gezeten bij een verkeersongeval. Intussen stuurde hij een minibusje van een plaatselijke touroperator om ons Gondar te laten zien, dit om ons wat te sussen. Vermits wij op eigen houtje reeds een en ander bezocht hadden, restte er nog enkel
Kusquam: 2.234 m
Inkom was 50 Birr p.p. Dit complex is 5 km boven Gondar gelegen. Het werd gebouwd door Keizerin Mentewab. Het loont de moeite, het is vrij moeilijk met een rolstoel, het is te doen met voldoende hulp.
Tegen 12u dook onze huurwagen eindelijk op. Ermias, de chauffeur, zei dat hij pas gisteren morgen door Osman, manager van Sora Tours, was op de hoogte gebracht, dat hij voor 26 dagen op rondrit moest in Noord en Zuid-Ethiopië. Hij was onmiddellijk in Addis vertrokken, had onderweg een hazeslaapje gedaan en deze morgen om 4u verder gereden, om hier nu pas aan te komen. Er werd vlug geladen, nog eerst volgetankt (ook enkele jerrycans met reserve diesel) en tegen 13u konden we Gondar verlaten. Via de stoffige weg, die bijna over de ganse lengte in aanleg is, bereikten we uiteindelijk Debark. Marie-Claire ging met Ermias naar de receptie en was onmiddellijk terug. Het was hier in kannen en kruiken. De wagen werd op de binnenkoer gereden, gelost en we installeerden ons in de kamer. Vermits we de lunch hadden gemist, werd een soep met brood besteld voor ons twee. Op het kleine verhoog voor de kamer verorberden we ze gretig in het deugddoend zonnetje en het smaakte. Marie-Claire trok hierna op verkenning in het stadje, maar veel viel er niet te beleven en met een rolstoel kan je niet door de hobbelige straat rijden. Tegen het avondeten zochten wij het restaurant op het gelijkvloers op. Het was er een bijeenkomst van mannen, die allen gespannen zaten te kijken naar het voetbal op TV. Waarschijnlijk hebben zij thuis zulke snufjes niet, misschien zelfs geen elektriciteit. Eens de match teneinde verdwenen ze allen in het donker. Nu restten er nog enkel degenen die kwamen eten, of beter gezegd hun eten binnenschrokken. Zo vlug kunnen wij ons bord niet leeg eten, zoals zij hun schotel injera met een vleessaus naar binnen werken. Het kan maar smaken. Na het afrekenen zochten wij ons stulpje op en legden ons te rusten.

Woensdag 18/01 Simien N.P. (Volop zon)

Het ontbijt werd vroeg genomen, zodat we konden vertrekken rond 7.30u voor een ganse dag in de vrije natuur van het Simien N.P. Marie-Claire reed met Ermias naar het toeristisch bureau voor de aanbetaling van de inkom tot het park en de gewapende scout. Samen met een scout keerden Marie-Claire en Ermias naar het hotel terug, pikte mij op en we vertrokken voor een dagje natuur.

De ingang van het Simien N.P. ligt op 15 km van Debark
Inkom bedraagt 90 Birr per persoon + 20 Birr voor een wagen. Een gewapende scout kost 75 Birr extra. Een gids was niet nodig, we deden geen trekkings.

Fauna & Flora:
Giant lobelia: in grote aantallen te zien.
Ibex (soort antilope): is enkel te zien op een trekking of met veel geluk.
Walia steenbok: zie je met veel geluk, wij niet.
Lammergieren: enkele zeldzame exemplaren.
Gelada baviaan: in grote aantallen aan het Sankaber uitkijkpunt.
Uitzichtpunten:
Sankaber: Gelada bavianen zijn er in overvloed. Je kunt er tussen de bavianen door wandelen. Ze zijn niet agressief tegenover blanken, wel tegenover kleurlingen. De bevolking, landbouwers, zien hun akkers vernield worden door de bavianen, die leven van de jonge wortelscheuten. De zwarte landbouwers bekogelen de bavianen met stenen, die daarom de zwarten verafschuwen. Gich Camp: enkel bereikbaar via een trekking.

Imet gogo: ook alleen via trekking.

Chenek: kan met de wagen(3.620m). Dit was onze laatste stop en tevens het einde van de gravel road en de nomale weg in het park.
Bwahit Pass: enkel mogelijk via trekking.
Mekane Birhan: enkel mogelijk via trekking.
Kerkje Deresge Maryam(2 km ten noorden van Mekane Birhan)
JannaMora Plains
Rond 15u hadden we alles gezien en gedaan wat in onze mogelijkheden lag en hielden we het voor bekeken in het park. Terug in Debark werd de scout bedankt, thuis afgeleverd en wij lieten ons naar het hotel voeren. Marie-Claire maakte nog een korte wandeling naar de plaatselijke markt, voor mij geen haalbare kaart, en kreeg er veel belangstelling van een stel jonge kinderen. Die werden door een ouder heerschap een halt toegeroepen. Zij zouden meelopen en hun moeders zouden de kinderen niet meer terugvinden. In het hotel sloeg ik ondertussen een praatje met Nederlandse toeristen, die met Sawadee op rondrit waren. Het avondmaal namen we samen met de groep van Sawadee in het bovenzaaltje. We konden er mee genieten van een uitgebreid buffet. Met twee personen ben ik naar boven gedragen. Na de maaltijd namen we afscheid en zochten onze kamer op voor een welverdiende nachtrust.

Donderdag 19/01 Debark Gondar (Volop zon)

Om 7.30u verlieten wij Debark voor de stoffige terugtocht naar Gondar, waar we om 10.30u aankwamen en incheckten in Fasil Lodge. Na installatie op de kamer genoten wij in de lodge van een welkome frisdrank en overlegden met de uitbater, hoe we het konden aan boord leggen om ten volle te kunnen genieten van de processies ter gelegenheid van Timkat. Er werd vanuit de lodge een plaats voor twee gereserveerd op het terras van het Quara Hotel. Om 12u bracht Ermias ons met de wagen naar het centrum en lieten we ons naar onze gereserveerde plaatsen brengen. Van op het terras van het hotel heb je een mooi overzicht op het centrale plein. In geen tijd liep het terras vol. Marie-Claire wriemelde zich zo nu en dan door de dichte menigte, om foto’s te kunnen schieten tussen de mensenzee op de Piassa. Het uitzicht op dit terras is redelijk, maar de elektriciteits kabels hinderen het zicht. Ik merkte dat het uitzicht van op het terras van de Telecom, schuin tegenover het hotel, stukken beter moest zijn. Marie-Claire is er menige kiekjes gaan schieten. Tegen 15.15u kwam de processie het plein opgewaggeld. Rond 16u was het hele zootje opgelost in het centrum en begon voor de bevolking een ware kermis, met allerlei eetkraampjes en andere vermakelijkheden.
We lieten onze begeleider Ermias oproepen en trokken met de wagen naar het Bad van Fasilades. De processie van deze middag zou hier aankomen met alle priesters, gevolgd door heel veel zingende, biddende en dansende jongeren. Aanvankelijk was het binnenplein zo goed als leeg. Naarmate de tijd vorderde, stroomde een massa mensen binnen. De ordetroepen stelden alles in het werk om chaos te vermijden. Tegen 18.30u was het zover en werden de tapijten op het binnenplein uitgerold. Vanaf het centrum werd dit karwei gedaan. De tapijten werden voor de tabots en de priesters uitgerold en achter hen terug opgerold, om ze vooraan weer open te rollen. Het is echt een werk van lange adem, niet te verwonderen dat de processie er zo lang over doet. We bleven er ons vergapen tot het bijna donker was. Op dat ogenblik was de ceremonie aan het bad ten einde. De dichte menigte drumde om als eerste buiten te geraken. Het werd bij momenten zelfs gevaarlijk om niet weggedrumd te worden. We zochten Ermias op en stapvoets keerden we naar de lodge terug, waar we in het restaurant aanschoven voor het avondeten. We beleefden een prachtige dag met een gebeurtenis die we niet vlug zullen vergeten.

Vrijdag 20/01 Gondar Timkat Festival (Volop zon)

Timkatfestival Gondar
Iets voor 7u vertrok Marie-Claire met Ermias terug naar het Bad van Fasilades, waar nu het water gewijd zou worden door de patriarch van Axum. Die was speciaal overgevlogen voor deze gelegenheid. Er werd nu nog meer gedrumd dan gisteren. De wankele tribune zat proppensvol, Marie-Claire wrong zich ertussen, om toch enkele foto’s te kunnen schieten van het hele gebeuren. Tegen 9.45u was zij terug en begaven wij ons naar de ontbijttafel. Op het middaguur zochten wij terug de Piassa op, namen een plaatsje op het terras van de Telecom en wachtten er op de terugkomst van de processie. Rond 12.45u kwam er stilaan beweging in de bijeen getroepte massa. Praalwagens en gelovigen, gevolgd door de priesters die de tabots meedroegen kwamen de Piassa op. Het duurde lang eer de wagens in de juiste positie het plein op konden en het uitrollen van de tapijten nam ook meer dan voldoende tijd in beslag. Er kwam nog bij dat er vooraan gezongen en gedanst werd. Na afloop volgden we de processie , in een poging het Taye Hotel te bereiken. We vorderden langzaam en merkten op de trap van voornoemd hotel een koppel, vrienden uit Brugge, die op rondreis waren met Hoboreizen. We wisten dat zij hier vandaag zouden aanwezig zijn. Het werd een blij weerzien en we spraken af ’s avonds samen te gaan eten in het restaurant The 4 Sisters. Na het voorlopige afscheid werd het relaxen in de tuin van de lodge. Een koppel Duitsers riep ons toe, ze vroegen of het kon dat zij ons gezien hadden 14 jaar geleden ergens in Vietnam. Het kon zeker, wij bezochten in die periode dit land. Hét herkenningspunt was natuurlijk de rolstoel.
Met Ermias hadden we afgesproken ons op te pikken om 18.30u, om The 4 Sisters Restaurant op te zoeken, waar we aansloten bij het groepje van Hoboreizen. Een uitgebreid buffet wachtte ons op. Iedereen wachtte op een teken om toe te tasten. Marie-Claire schoof aan met twee borden en het bikken kon beginnen. Het was een gevarieerd buffet en het smaakte. Toen eenieder terug gezeten was, begon een man zijn ronde te doen met een typisch instrument. Hij speelde enkele deuntjes, waarna hij prompt zijn hoed afnam en er mee rondkwam in de hoop een beetje zakgeld te vergaren. Normaal zijn er ‘s avonds traditionele dansen, nu moesten wij het stellen met enkele deuntjes. Na afloop droop iedereen af, wij betaalden de rekening, vroegen naar Ermias en keerden naar de lodge terug. Het werd weer een mooie dag, maar vermoeiend voor Marie-Claire.

Zaterdag 21/01 Gondar Axum 350 km (Volop zon)
Stipt om 6.40u verlieten we Fasil Lodge in Gondar, om aan de lange tocht naar Axum, via Debark, te beginnen. Het plan was oorspronkelijk Gondar bezoeken, dan door naar Debark voor het Simien N.P. en van daar verder naar Axum. Het schrikkeljaar heeft ons echter parten gespeeld. Daardoor werd Timkat met 1 dag naar achter verschoven en kwam ons programma in het gedrang. Onderweg werd niet gestopt, wel in Debark, waar we ons ontbijt namen in het Simien Park Hotel. Het traject van Debark naar Axum is prachtig met mooie uitzichtpunten, de weg is voor 90% gravel road, die er op veel plaatsen barslecht bij ligt. De laatste 50km is het goede asfalt. De weg wordt aangelegd onder de supervisie van Chinese ingenieurs, net zoals de weg van Gondar naar Debark. Tot hiertoe leek Ethiopië voor ons één grote bouwwerf. Van Debark ging het via LimalimaTekese River Gorge, waar we konden genieten van de baobabs en de grillig gevormde wierookbomen.
Het was reeds 18.30u wanneer we in Axum toekwamen. Ermias stevende af op het Brana Hotel, waar Osman van Sora Tours voor ons gereserveerd had. Marie-Claire ging de kamer inspecteren en stelde vast dat die op de 1e verdieping lag (er was geen lift). Na enkele hotels gezien te hebben zijn we met Ermias gestopt bij het Yeha Hotel. We konden er 1 nacht verblijven. De kamer op het gelijkvloers stelde niet veel voor en was niet ruim, maar we moesten niet onder de blote hemel slapen. Na installatie op de kamer zochten we het restaurant op. We moesten de hulp inroepen van enkele mannen, aangezien het restaurant zich op de eerste verdieping bevond en er geen lift was. We vroegen de spijskaart en kregen te horen dat er alleen maar een buffet was. De soep was lekker, maar de rest stelde niet veel voor. En dat voor een chic restaurant… Iets speciaal vragen kon ook niet als individuele gast. Ze zijn er meer op groepen afgesteld. Na afrekening zochten wij ons stulpje op voor een deugddoende nachtrust.

Zondag 22/01 Sightseeing Axum (Volop zon)
Na een vrij duur ontbijt op het open terras boven het Park van de Obelisken en het Bad van Koningin Sheba startten wij aan de sightseeing van Axum.
Park van de Obelisken en Museum:
De toegang bedraagt 50 Birr. In het park zijn er 75 obelisken waaronder: de grootste van Koning Ezena(rechtse; 23 m), de omgevallen obelisk van Koning Remhai (33 m 500 ton en 12 vensters). Ook kan je Koning Remhai’s graftombe en het mausoleum bezichtigen. De Stelae zijn vervaardigd van trachiet, een vulkanisch gesteente. Van buiten de site heb je een algemeen overzicht en dat is goed te doen. De site zelf is vrij moeilijk toegankelijk met een rolstoel, het terrein ligt niet vlak. De ondergrondse graven zijn niet haalbaar door de treden. En ook voor het museum moest ik afhaken wegens enkele treden.
Opmerking: Een lamp meenemen voor de ondergrondse graven is niet meer nodig (staat in reisgidsen), er is nu verlichting beneden.
Kathedraal: Tsion Maryam
De toegang (geldig voor vier kerken) bedraagt 200 Birr. De kathedraal werd gebouwd op de grondvesten van de oudste Ethiopische kerk (4e eeuw). Ze lijkt op de kastelen van Gondar. Wij zijn er niet in geweest wegens te duur. De aanwezige personen deden heel agressief. We mochten zelfs geen foto’s nemen van de buitenzijde van de kerk. Het is de grootste kerk binnen het complex en werd gebouwd door Haile Selassie. In de Kapel van de Ark des Verbonds is toegang voor iedereen verboden. De kathedraal ligt op wandelafstand van het park van de obelisken.
Bad van de Koningin van Sheba(Mai Shum)
Hier is normaal weinig te zien. Maar toen wij er waren, stond een massa mensen zich te verdringen, om een glimp te kunnen opvangen van de grote waterplas. Tijdens het Timkatfestival was een jonge snaak het bad ingedoken, zoals vele anderen, maar hij kon niet zwemmen en is kopje onder gegaan en niet terug boven gekomen. Met man en macht was men nu bezig met het dreggen, in de hoop het lichaam te vinden. Ermias beweerde dat er elk jaar verdrinkingen zijn met Timkat. Het is veelal zelfmoord om de miserie te ontvluchten. Met een rolstoel is het moeilijk haalbaar om bij de omheining te komen, er is nl. een hobbelig pad en een korte trap.
Aan het Bad van de Koningin van Sheba waren we bijna aan het Yeha Hotel. We vroegen Ermias naar het hotel te rijden, Marie-Claire nam de bagage op de kamer, rekende af met het hotel en kreeg dan te horen dat we volgende nacht ook konden blijven. Wij waren niet gediend met deze werkwijze en verlieten het hotel. Het kwam er nu op aan ander logies te vinden. Het werd het Brana Hotel, waar we gisteren van af zagen. Het vriendelijk personeel zag er niet tegenop mij naar de tweede verdieping te brengen. Nu we terug gesetteld waren, werd de sightseeing van Axum en nabije omtrek voortgezet.
Dongar(omgeving Axum)
Paleis van de Koningin van Sheba
De toegang is inbegrepen in het algemeen ticket van Axum. De site op zich stelt niet veel voor. Je ziet er nog enkel muren rechtstaan, maar er is veel verbeelding nodig. Met een rolstoel is het geen haalbare kaart.

Park van de Obelisken (kleine) Gudit Stelae Field
De grootste obelisk zou de graftombe aanduiden van de Koningin van Sheba. Het ligt tegenover het paleis van de Koningin van Sheba. Met een rolstoel is het niet te doen.
Kaleb’s graftombe en Gebre Meskel (ruïne grafkelder)
Gelegen op een heuvel 2 km van de stad. Van hieruit heb je een mooi uitzicht op het Park van de Obelisken en de Tsion Maryam. Aangezien het catacomben zijn, is een lamp vereist om iets te kunnen zien. Het bezoek is niet haalbaar met een rolstoel, omdat er overal grote keien liggen en je een trap af moet.
King Ezena’s Park & graftombe King Bazen’s
Niet speciaal, enkel een paar stenen zonder betekenis. Niet te doen met een rolstoel vanwege de vele stenen, keien en mul zand.
Pantaleon klooster: Adwa Road
Ligt 5 km buiten Axum (op enkele honderden meters van Africa Hotel). Het is één van de oudste kerken wat betreft historische waarde. Je ziet reuzencactussen onderweg. Er is een hoge inkom en vrouwen zijn niet toegelaten. Het is een stevige klim naar de kerk, Marie-Claire is er aan begonnen, maar is halfweg gestopt.
Debre Liqanos klooster
De kerk is enkel toegankelijk voor vrouwen. Het klooster(heilige boeken & kruisen) is ook toegankelijk voor vrouwen. Niet bezocht.
Na het Pantaleon klooster hielden we het voor bekeken in Axum en vleiden ons neer op het zonnige terras van het Africa Hotel. We genoten er van de rust, het zonnetje en namen er een late lunch. De ganse dag werden we vergezeld door een jonge man, die hier en daar een woordje uitleg gaf. De voornaamste reden dat wij hem onder de arm namen, was om een klein beetje hulp te geven bij het voortduwen van de rolstoel. We slenterden door de hoofdstraat tot 18u, dan lieten we ons met de wagen naar het hotel voeren. Voor we binnen gingen, controleerden we de mailbox en mailden het thuisfront. Het brak ons zuur op, de rekening bedroeg 85 Birr. Na het afsluiten van het internet, zochten we het restaurant op voor een welverdiend avondmaal. De wachttijd was lang, maar het geserveerde was lekker.

Maandag 23/01 Axum – Hawzien (Volop zon)

Om 8u verlieten we Axum, om via een prachtige route door woeste natuur, grotendeels over een goede asfaltweg, op Hawzien af te stevenen. Onderweg werden enkele stops ingelast. We begonnen met een bezoek aan het Debre Damoklooster. Dit klooster bevindt zich 37 km ten noorden van Adrigat op een hoogte van 3.000 m. Met een koord en een wankele trap kom je bij het klooster, dat enkel toegankelijk is voor mannen. Vanaf de afslag op hoofdbaan is het een goed liggende gravel road. Je krijgt adembenemende zichten op dit traject en veel reuzencactussen, waarvan sommigen in bloei.

Hierna bezochten we Adrigat. Dit is de 2e grootste stad van Tigray. We wilden naar de markt om koffiepotten te kopen, maar het was die dag geen markt noch hebben we er koffiepotten gezien.
Kerken tussen Adrigat en Wukro
Tussel Adrigat en Wukro is er een cluster van 4 kerken. Zij zijn het meest toegankelijk en liggen op wandelafstand van de weg Adrigat-Mekele in de omgeving van Teka Tesfai. Onderweg kregen we af te rekenen met heel opdringerige jongeren, die erg op de zenuwen werkten van Ermias. Zij liepen soms gevaarlijk dicht bij de wagen. Zij willen allen de weg tonen of zelfs gidsen, al spreken zij amper een paar woorden Engels. Dit is een kwestie van overleven. Zij zouden veel beter school lopen, maar schoolplicht bestaat niet in Ethiopië.
Nieuwe en oude Petros & Paulos
De toegang bedraagt 100 Birr p.p. Melehayzenghi ligt halfweg op een klif en is zichtbaar van op de weg. Je hebt er mooie zichten. Het is bereikbaar met de wagen.
Mikael Melehayzenghi 8e eeuw
De toegang bedraagt 100 Birr p.p. De kerk is qua bouwstijl totaal verschillend van de 2 andere kerken. Ze is prachtig. De kerk is bereikbaar met de wagen.
Medhane Alem Adi Kasho
De toegang bedraagt 100 Birr p.p. Het is één van de oudste en mooiste kerken van Tigray (10e-11e eeuw). Het is een half uur te voet over een vrij vlakke weg of 10’ via een andere weg. De kerk is prachtig, maar het is een moeilijke klim over rotsen en keien. Het is niet haalbaar met een rolstoel. Geen enkele kerk is bereikbaar met een rolstoel door de steile klim.
Omstreeks 18.45u kwamen we in Hawzien toe, om onmiddellijk in te checken in de Gheralta Lodge. Na installatie op de kamer werd het tijd om het restaurant op te zoeken, voor het avondmaal om 19.30u. Vermits er groepen waren, was dit in buffetvorm. Het was gevarieerd, uitgebreid en lekker. De drank aan tafel was in de prijs begrepen, alcoholhoudende dranken zoals bier en wijn zijn extra te betalen. Eens ons buikje rond gegeten, dropen we af en zochten de kamer op. Het werd weer een goedgevulde dag.

Dinsdag 24/01 Hawzien – Mekele (Volop zon)

Om 8u werd geladen en zeiden we Hawzien vaarwel. Op het traject Hawzien-Mekele heb je prachtige landschappen en zie je ook veel cactussen.
Megab bevindt zich op 8 km van Hawzien (15’ tot 20’ rijden). Het ligt in een cluster van wondermooie rotskerken.
Abuna Yemata Guhis de meest spectaculair gelegen rotskerk van Ethiopië. Ze is klein maar zeer mooi. Ze is te bereiken via een scheur in de rotsen waardoor je naar boven moet klimmen. Er zijn zeer mooie plafond- en muurschilderingen. Zeker doen indien mogelijk! Marie-Claire waagde de klim niet door hoogtevrees.
Abuna Gebre Mikael bevindt zich op 15 km zuidwesten van Guh (45’ te voet).
Debre Maryam Korkor in de omgeving Guh
De toegang bedraagt 100 Birr p.p. Het ligt op 2 km van Megab. Je hebt er zeer mooie en spectaculaire zichten, maar de tocht er naartoe is moeilijk en vrij gevaarlijk. Je moet over een smalle richel naast een diepe afgrond. Het is zeker niet voor doetjes.
Johannis Maikudi ligt 2 km ten zuiden van Debre Tsion. Het is een ingetogen en eerbiedwaardige kerk. Je bereikt het prachtig uitzicht na een tocht van 1 uur (bergop). Je vindt er muurschilderingen van 300 jaar oud met Byzantijnse en Nubische invloeden. Het is bijna niet te doen voor de modale toerist en zeker niet met een rolstoel.
Dugem Wukro
Met wat geluk zie je er nog zoutkaravanen, die komen van de Danakil. Tegenwoordig zijn zij veel vervangen door grote trucks.
Abreha We Atsbeha (10e eeuw)
De toegang bedraagt 100 Birr p.p. Ze is halfweg gelegen tussen Dugem en Wukro, op 17 km van Wukro (45’ rijden). Ze ligt aan de weg en behoort tot één van de mooiste kerken van Tigray. Er zijn mooi bewaarde muurschilderingen en kerkschatten zoals een kruisbeeld, dat toebehoorde aan de 1e bisschop van Ethiopië. Ze is goed bereikbaar, maar vele treden leiden naar de ingang van de kerk. Niet haalbaar met een rolstoel.
Wukro en omgeving
Op donderdag is het markt in Wukro.
Wukro Chirkos
De toegang bedraagt 100 Birr p.p. De kerk is 500 m buiten de stad gelegen. Het is de meest bereikbare kerk van Tigray en aangezien ze gelegen is dichtbij een grote stad, is ze altijd open, zelfs tijdens een kerkelijke dienst. Wij genoten enkel van het buitenzicht. Het is opnieuw niet haalbaar met een rolstoel.
Mikael Imba (2.329 m)
Deze kerk ligt 15 km ten zuiden van Atsbi. Het is een mooie kerk met buitenaanzicht voor Tigray. Foto’s nemen is beter in de namiddag. Het is 1.30u rijden vanuit Wukro over een steile en barslechte gravel road naar de voet van de heuvel, waar de kerk staat. Je hebt spectaculaire zichten onderweg naar deze plek. Wanneer enkel deze kerk wordt bezocht, is er een meer directe route via Agula en Birke. Neem hier best een gids voor de weg.
We bereikten nu stilaan ons einddoel voor vandaag, nl. Mekele. Onderweg konden we nog genieten van mooie uitzichten en de grillige vormen van de wierookbomen bewonderen, die op de flanken van de heuvels welig groeien. In Mekele was geen logies gereserveerd. Het is een grote stad en we zouden wel iets op de kop kunnen tikken. Het tegendeel werd vlug bewezen, want bij verschillende hotels vingen wij bot. Ze waren allen volgeboekt. Ten einde raad stopte Ermias bij het Hotel Yordanos. Op het eerste zicht was het ons ding niet, de kamers zijn allen op de verdiepingen en er is geen lift. Marie-Claire en Ermias zagen het even niet zitten, maar er zat niets anders op dan hier te overnachten. Met drie hijgende oudere mannen werd ik tot op de tweede verdieping gedragen en tot in de kamer gereden. Wanneer we naar beneden wilden voor het avondeten, weigerde het personeel mij beneden te brengen. Gelukkig ontmoetten we twee Duitsers, die in Mekele werkzaam zijn, die deze taak op zich namen. Na beëindigen van de maaltijd stonden dezelfde twee terug paraat om mij boven te krijgen. Eind goed, al goed.

Woensdag 25/01 Mekele-Woldia-Lalibela (Volop zon)

Na het ontbijt op de kamer verlieten wij Mekele rond 7.30u voor de tocht naar Lalibela. Woldia bereikten we na een 5 tal uren, genoten er van een lunch en vervolgden onze weg. Het traject Mekele-Woldia is 380km, waarvan 40km over gravel en het overige over een vrij goede asfaltweg. Woldia-Lalibela is ook nog een 180km, waarover we nog eens 4.15u deden. Het ganse traject is een prachtige route met spectaculaire zichten en typische dorpen. De ganse weg loopt door een mooi berglandschap. Dicht bij het Lake Ashenge, in het Hashengu Forest Reserve hebben, volgens reisgidsen, 20.000 watervogels hun thuishaven. Wij merkten er weinig vogels, maar zagen veel koeien grazend in de groene weiden op de oevers van het meer. Het is geen halte waard. Het Hashengu Forest Reserve ligt op 2 km ten noorden van het meer. De weg van Korem naar Alamata is spectaculair. We bereikten nu stilaan Lalibela, kronkelden door de smalle straten van het stadje, om uiteindelijk omstreeks 17.30u uit te komen bij ons verblijf voor enkele nachten het Tukul Village Hotel.
Na installatie in onze ruime tukul vroegen we, wanneer we het avondmaal konden gebruiken. Het normale uur hiervoor is 19.30u, maar wanneer we er op stonden vroeger te komen, was het geen probleem. We genoten nog even van de omgeving, voor we ons naar het restaurant begaven. De hulp van het personeel werd ingeroepen om mij in de eetruimte te dragen, er zijn een vijftal treden aan de ingang. Alles werd in gereedheid gebracht voor het buffet, er waren vandaag enkele groepen. Wij bestelden wat we wilden en enkele minuten later konden we starten. Intussen was Messay, de Ethiopische uitbater, bij ons gekomen en vroeg in perfect Nederlands of alles naar wens verliep. Het verliep voor ons echt naar behoren. De geserveerde maaltijd was lekker en vrij gevarieerd. Na een lekkere kop koffie wensten we allen een goede nacht en zochten onze tukul op.

Donderdag 26/01 Lalibela (2.630 m) (Volop zon)

Lalibela lijkt op Drakensbergen & Lesotho (Zuid-Afrika). De luchthaven ligt op 25 km van de stad. De toeristische dienst bevindt zich tegenover het Alief Paradise Hotel. Naast het Roha Hotel bevindt zich de “Lalibela Guides Association”. Gidsen aan 150 Birr/dag zeker nemen. Neem een officiële gids. Sommige gidsen vragen meer o.a. 400 Birr (2010). Een gids bij Tukul Village Hotel kostte 400 Birr voor een ganse dag. Marie-Claire kon een studentje als gids op de kop tikken en betaalde hem 50 Birr voor de ganse dag. Aanvankelijk was hij terughoudend en bang voor de politie. Een vriend/gids gaf hem de toelating om te gidsen zonder de politie hiervan op de hoogte te brengen.
Om 8.15u vertrokken wij om de omgeving van Lalibela te bezoeken voor een halve dag. De eerste kilometers naar Yemrehanna Kristos is goede gravel, vanaf Bibbilla is het 12 km over een bar slechte offroad. Het ligt op 30 km richting Sekota. Het is 1.45u rijden vanuit Lalibela.

Yemrehanna Kristos is een juweeltje en ligt op 2.700m. De toegang bedraagt 150 Birr p.p. Door de treden is het niet haalbaar met een rolstoel.
Bet Giyorgis is 15 m hoog. Het is de meest majestueuze kerk van Lalibela. Ze is gelegen in een verzonken binnentuin. Met een rolstoel kan je op een veilige plaats de kerk van boven af bewonderen. Afdalen lukt natuurlijk helemaal niet, je gaat over onregelmatige treden naar beneden en er is geen leuning. Toen wij de kerk bezochten, was er een grote plechtigheid aan de gang. Het was de vooravond van het Feest van de Heilige Giyorgis, dat hier in Lalibela uitbundig gevierd wordt. Op de plechtigheid aan en in de kerk volgde een processie zoals op Timkat. De processie bracht het verkeer helemaal in de war, met lange files tot gevolg. We wilden er vertrekken en hadden Ermias verwittigd om ons op te pikken, maar de brave man zat hopeloos vast in het verkeer. Na enige tijd dook hij op en konden we naar de volgende locatie.
Nakuta La’ab bevindt zich op 6 km van Lalibela (omgeving luchthaven). De toegang bedraagt 100 Birr p.p. Het klooster ligt in een kleine kloof en is vanaf de parking zelfs niet te zien. Het is prachtig gelegen in een druiprots, waar het heilig water in potjes wordt opgevangen. De aanwezige priester toonde met veel trots alle kunstschatten van deze kerk. Het is niet te doen met een rolstoel, ik heb er zelfs geen glimp kunnen van opvangen. Marie-Claire kon het klooster bezoeken samen met een jong Gents koppel.
Hierna keerden we op onze stappen terug samen met het jonge koppel, zochten onze tukul op en verfristen ons. Met het jonge paar spraken we af samen te gaan eten in het futuristische restaurant Ben Abeba. Met Ermias hadden we afgesproken om naar het restaurant te vertrekken om 18.30u. Toen we aan het restaurant kwamen, was het al donker geworden. We zagen niet hoe we het restaurant in konden. Een toegesneld personeelslid kwam een handje toesteken en met een toorts de weg wijzen. Wanneer je het er niet kent, is het niet zo simpel om zonder brokken in het restaurant te komen bij duisternis. Wanneer we goed en wel gezeten waren, kwam de uitbaatster, een Schotse dame die samen met een Ethiopiër de zaak runt, vragen of alles naar wens was. Een kelner bracht de menukaart, waarop weinig keuze was. De bestelde maaltijd viel best mee. In het restaurant kan je prachtige zonsondergangen meemaken. Het is zogezegd rolstoeltoegankelijk, maar aan de inkom heb je een steile helling op gravel en in het complex gaat het verder op planken. Zonder de nodige hulp lukt het niet. Het is er zeker niet slecht en het is eens iets helemaal anders dan een gewoon restaurant. Na afrekening vroegen we Ermias ons terug te brengen, maar eerst het koppel af te zetten bij hun logies. We wensten mekaar goede nacht en misschien tot weerziens.

Vrijdag 27/01 Ganse dag Lalibela (Volop zon)

Bezienswaardigheden Lalibela:
Lalibela werd vernoemd naar koning Lalibela. De stad ligt tussen de bergen van Lasta op een hoogte van 2.480m. In de middeleeuwen was Lalibela de hoofdstad van Ethiopië. Tegenwoordig is het niet meer dan een klein stadje, of beter gezegd een uit zijn voegen gebarsten dorp, waar je het gevoel krijgt terug te keren naar de wieg van de religieuze beschaving. De Ethiopische kerk behoort tot de oudste christelijke geloofsgemeenschappen ter wereld, met rituelen die terug gaan naar de allereerste periode van het christendom. De kerken en kloosters van Lalibela stralen een mysterieuze vredigheid en rust uit. Tijdens feestelijkheden kan je getuige zijn van de levendigheid van deze godsdienst. Priesters in rijk versierde gewaden geven dan samen met de vele gelovigen blijk van hun nederige en toegewijde verering. Lalibela is vooral bekend om zijn rotskerken, voornamelijk door de manier waarop ze zijn gebouwd. Ze zijn in vulkanisch gesteente uitgehouwen, door van de top van het gesteente meters naar beneden te werken. De kerken zijn uitgeroepen tot 8e wereldwonder(UNESCO). De kerken zijn gebouwd onder koning Lalibela, die, volgens de legende, daarbij hulp kreeg van engelen. De kerken zijn vaak gedecoreerd met mooie fresco’s. De twaalf kerken vormen een symbolische voorstelling van het Heilig Land. De noordelijke groep staan voor het aardse Jeruzalem en de zuidelijke groep voor de hemel. De Yordanos, die symbool staat voor de Jordaan, scheidt de twee groepen kerken van elkaar. Een bezoek aan de rotskerken brengt je in een bijzondere wereld. In nauwe donkere gangetjes en steegjes, soms klimmend, dan weer dalend, ga je van kerk tot kerk. Je beleeft de sfeer van geurende wierook, biddende priesters, monniken en pelgrims, gelovige mensen, prachtige schilderingen en getoonde kerkkruisen. Een bezoek aan de rotskerken is voor velen één van de hoogtepunten in Ethiopië. Een dienst in één van de kerken is een ware belevenis. Je moet daarvoor wel vroeg uit de veren. De geur van wierook, het gezang van de kerkgangers, kaarslicht, het geroffel van de trommels, ratels en fluiten die weergalmen door de hoge gewelven geven het geheel een mystieke, sprookjesachtige sfeer.
Marie-Claire vertrok na het ontbijt om de kerken van Lalibela te bezoeken. Men wil het een eigen imago geven door de straten te plaveien met grote kasseien. Het zijn grote kinderkoppen met ertussen brede voegen. Er komt nog bij dat de straten sterk golvend zijn. Daardoor is rijden met een rolstoel er bijna onmogelijk. Marie-Claire is te voet aan het bezoek van de kerken begonnen. Voor mij lukte het niet door de vele treden. Ik bleef noodgedwongen in het hotel achter en genoot er van het weldoend zonnetje.
De toegang bedraagt 350 Birr p.p. voor alle kerken.
Er zijn 2 groepen kerken:

Zuidoosten: ½ dag
De kerken zijn uitgehouwen uit de rotsen.
Bet Gabriel Rafael is een ietwat vreemde kerk met Axum invloeden.
Een tunnel van 50 m leidt naar de kapel Bet Lehem met een klein en simpel schrijn.
Bet Mercurios is een grotkerk van 1400 jaar oud.
Bet Emanuel is een 12 m hoge monoliet, de enige kerk in zijn genre binnen de Z/O groep. Het is één van de mooiste kerken van Lalibela. Het was de private kerk van de Koninklijke familie.
Bet Abba Libano is gebouwd rond een grot.

Noordwesten: ½ dag
Deze kerken zijn ondergronds uitgegraven, hebben een binnenplaats en zijn voorzien van greppels. Het zijn monolieten.
Bet Medhane Alem is de grootste monolitische rotskerk ter wereld. (Klim op het dak voor foto’s!)
Een kleine tunnel geeft verbinding met een volgende binnenplaats met 3 kerken.
Bet Maryam was de eerste kerk van Lalibela. Ze is 13 m hoog, met 1 verdiep (voor de kerkschatten)
Bet Meskel is een kleine kapel uitgehouwen uit de noordelijke muur van Bet Maryam.
Bet Danaghel is de kerk van O.L.Vr. van de Martelaren.
Een volgende binnenplaats geeft toegang tot 2 kerken. Zij delen een gezamenlijke ingang. Deze kerken bieden de meeste atmosfeer.
Bet Debre Sina(Bet Mikael)
In Bet Golgotha (met de Selassiekapel) zijn Vrouwen normaal gezien niet toegelaten, maar Marie-Claire heeft ze wel kunnen bezoeken. Het is de meest heilige plaats van Lalibela.
Opmerking: Geen enkele kerk in Lalibela kan je bezoeken met een rolstoel door de vele treden, smalle gangen en ongelijke paden.
Moe maar voldaan kwam Marie-Claire in het hotel terug en nam even platte rust. Een ganse dag op en neer lopen kan je behoorlijk afmatten, Marie-Claire denkt soms dat zij nog 20 jaar blijft. De jaren beginnen door te wegen en knagen aan haar weerstand en reeds zovele jaren de rolstoel voortduwen, kruipt ook niet in de kleren. De ganse namiddag heb ik in het zonnetje van de natuur genoten met mijn kruiswoordraadsel op de schoot voor de deur van onze tukul. Een busje water was nooit ver uit de buurt en vanaf hier kon ik gemakkelijk het toilet bereiken indien nodig. Tegen 19u maakten we ons gereed om het restaurant van het hotel op te zoeken. Het was ditmaal geen buffet. De bezettingsgraad lag een stuk lager dan eergisteren.

Zaterdag 28/01 Lalibela-Addis Ababa (Volop zon)

Voor ons vertrek naar de luchthaven hadden wij een bezoek aan de wekelijkse markt gepland. Veel konden we er niet van terecht brengen, we moesten ons gereed houden tegen 9u. Met een gedeelde minibus verlieten we Lalibela om 9.15u, om bij de luchthaven toe te komen om 9.50u. De vlucht Lalibela-Addis Ababa zou vertrekken om 11.55u, met aankomst in Addis om 13.55u. Vooraleer je het luchthavengebouw in mag, moet je eerst met alle bagage de security passeren. Pas daarna mag je naar de incheckbalie. Een assistent bracht ons verder naar de gate, maar niet voor we een tweede security waren doorgegaan. Hier werd moeilijk gedaan, ik moest en zou uit de rolstoel komen, wat ik pertinent weigerde en ook niet kan. Ik kreeg te horen, geen security staat gelijk aan niet vliegen. Na enkele ogenblikken werd ik manueel gecontroleerd en was het OK. De boarding startte om 11.10u, ik werd met de rolstoel tot bij het vliegtuig gereden, waar de assistent, hij alleen, mij in het toestel droeg. Van een stoere man gesproken. Om 11.35u was iedereen aan boord, de deuren werden gesloten en de piloot vertrok. We bereikten Gondar om 12.05u en vertrokken er om 12.35u, om in Addis te landen om 13.35u. Met een assistent waren we vlug bij de bagageband, pikten de bagage op en verlieten de luchthaven, waar een chauffeur van Sora Tours ons stond op te wachten. Ermias kon hier onmogelijk zijn, hij was pas deze morgen in Lalibela naar Addis vertrokken en zou ons morgen opnieuw vervoegen.
Osman van Sora Tours had gereserveerd in het Ankober Guesthouse. Marie-Claire inspecteerde de kamer en moest de reservatie in het guesthouse annuleren, de kamer lukte niet met een rolstoel. Er werd veel over en weer gepalaverd, met als resultaat dat wij een gedeelte van de kamerprijs zouden moeten betalen. Wij gingen niet in op dit voorstel en vertrokken, op zoek naar ander logies. Het werd uiteindelijk het Weygoss Guesthouse, gelegen in een zijstraat van Bole Boulevard. Veel zaaks was het niet, maar we moesten niet onder de blote hemel slapen. Terug gaan naar het Soramba Hotel zat er niet in, zij vroegen voor vandaag te veel volgens ons budget(US$ 125 i.p.v. 75). Wegens een conferentie van de O.A.E. werden de prijzen in de hotels in Addis opgetrokken. Na installatie op de kamer vroegen wij een taxi, om de rest van de dag Addis een beetje meer te verkennen.
Kidist Selassie (Drievuldigheids kathedraal)
Toegang bedraagt 30 Birr p.p, gidsen zijn aanwezig bij de inkom. Je kan er de troon van Haile Selasie in fijn houtsnijwerk zien. De Trinity kathedraal, gebouwd in Europese barok, is een unicum in Ethiopië in het bijzonder en in Afrika in het algemeen. De kathedraal is gewijd aan de Heilige Drievuldigheid. Je vindt er geschriften terug van de keizerlijke families, beelden van een Griekse beeldhouwer en schilderijen die verhalen uit het Oude en Nieuwe testament uitbeelden. Het is ook de begraafplaats van Haile Selassie en familie. De graftombes zijn te bezoeken. Het is een vrij donkere kerk, zeker de plaats waar de graftombes van Haile Selassie en familie staan. Er zijn mooie glasramen in Belgisch glas te bewonderen. Een gids gaf ons deskundige uitleg. Bij de ingang van de kerk zijn enkele treden. Een jonge man uit de buurt stak graag een handje toe en hielp ons ook in de kerk.
Bij het buitenkomen wilden we een Italiaans restaurant opzoeken. De jonge man, die ons vergezeld had, was zo vriendelijk een eindje mee te gaan om de weg te tonen. Het Restaurante/Pizzeria Italia oogde niet al te fris aan de buitenkant, het interieur viel best mee. Het restaurant ligt tegenover het paleis van de Patriarch van Addis Ababa en niet ver van het Nationaal Museum. Er is keuze te over op de menukaart, het is allemaal Italiaans wat de klok slaat. Alle soorten pizza’s, pasta’s en lasagnes. De pizza die wij bestelden, was in ieder geval heel lekker. Na afrekening vroegen wij naar een taxi, om terug te keren naar het logies. Er passeerden veel taxi’s, maar ofwel waren zij geladen ofwel stopten zij niet voor ons. Uiteindelijk plukte de uitbater een dichtbij exemplaar uit het verkeer. We gaven de taxichauffeur de gegevens van onze guesthouse en de man begon de rit. Na korte tijd vroeg de chauffeur of wij de buurt van het logies kenden, niet dus. We wisten wel min of meer waar het ergens gelegen was, maar in het donker herkenden we bijna niets. Na lang zoeken en enkele keren gevraagd te hebben, zijn we terecht gekomen waar we zijn moesten, het Weygoss Guesthouse. Hier ondervonden wij het nut van het vooraf afspreken van een prijs. We konden eindelijk het bed in.

Zondag 29/01 Addis Ababa-Awassa: 275 km - 5u (Volop zon)

Iets voor 9u kwam Ermias te voorschijn, zonder wagen. Hij wist niet dat hij de binnenplaats kon oprijden. Hij keerde op zijn stappen terug, reed zijn wagen binnen en het laden kon beginnen. We wuifden het personeel nog uit en weg waren wij, op weg naar het zuidelijk deel van Ethiopië. Eén van de eerste stops was in de aardbeienstreek in Mojo, 75 km ten zuiden van Addis Ababa. Marie-Claire kocht er een doosje van die lekkere rode vruchten. Verderop hielden we een korte stop bij het Lake Koka, waar we veel maraboes konden spotten.
Lake Ziway bevindt zich op 160 km van Addis en is gelegen op 1.636 m hoogte. Dit meer is het grootste van de 4 meren in dit gebied. Het is de beste plaats voor het spotten van witte pelikanen, ooievaars, maraboes en kraanvogels. De vogels trachten hun honger te stillen met de resten van vis uit het meer, die de vissers er achterlaten. Van een natuurlijke opruimingsdienst gesproken. In de buurt van het meer was het vrij druk, het was zondag en dan geniet de plaatselijke bevolking van de natuur rond het meer. Je kan er zwarte reigers (beste plaats in Afrika) en nijlpaarden (vanop een boot) spotten. De toegang bedraagt 10 Birr p.p. en een wagen kost 10 Birr extra. In het ondiepe meer is het diepste punt max. 5m. Hier vindt men de Tilapia Nilotica, een platte vis die tot 1,5 kg kan wegen. De bevolking aan het meer zijn Oroma en Wolaita. We genoten in het Ziway Tourist Hotel van een heerlijk gegrilde Tilapia vis tijdens de lunch.
Lake Langano is 30 km ten zuiden van Lake Ziway gelegen. Het meer is toeristisch het meest ontwikkeld. Het is een ontspanningsoord voor de beter begoede Ethiopiër. Je kunt er zwemmen en aan watersport doen. In het weekend wordt een toegang van 50 Birr p.p. gevraagd. Je ziet er weinig of geen vogels omdat er is te veel beweging aan de boorden van het meer is.
AbiataShala N.P.
Toegang bedraagt 100 Birr p.p., en een wagen kost 10 Birr extra. Het park is gelegen aan het Abiata Shalameer. Het park is niet zo speciaal. Je vindt er acaciabomen en klein wild zoals Grant gazelle, hyena’s, jakhalzen en baboons. Wij hebben het niet bezocht.
Abiata Lake (Diepte 14 m)
Grote concentratie flamingo’s en zwaluwen uit Europa. We zagen het meer heel wazig in de verte.
Shala Lake (Diepte 266 m)
Het is een kratermeer met vulkanische eilandjes. Pelikaaneiland: pelikanen, ooievaars, aalscholvers, neushoornvogels en wevers. Hot Spring. De rondrit van de 2 meren is 12 km. Wij zijn er niet aan begonnen. Volgens Ermis, onze chauffeur, is de weg er naartoe in geen al te beste staat.
Shasemene (250 km ten zuiden van Addis Ababa)
Het is een onvriendelijk en onveilig knooppunt van verschillende routes. Het is er vrij veilig overdag, ’s avonds is het gewoon onveilig. Het is een draaischijf voor alle soorten drugs.
Awassa bevindt zich op 25 km ten zuiden van Shasemene. De stad is gelegen op een hoogte van 1.685 m. Het is de grootste stad van de Rift Valley, gelegen in de Sidamo Regio. Lake Awassa is de kleinste van de Riftmeren. Het is een kratermeer waar je o.a. visarenden, wevers, neushoornvogels en maraboe’s aantreft.
Bij aankomst in Awassa zochten wij onmiddellijk het Lakeside Hotel op en checkten er in. Na installatie op de kleine kamer genoten wij op het open terras van het Restaurant La Dolce Vita, naast het hotel gelegen, van het weldoend zonnetje en een welkome drank. Wanneer de zon zich achter de horizon wegmoffelde, werd het frisser en tijd om binnen plaats te nemen. We maakten een keuze op de menukaart en wachtten geduldig op wat komen zou. Het restaurant wordt bestempeld als zeer goed en we kunnen het beamen. Marie-Claire haar lasagne en mijn pizza waren overheerlijk. Alleen was de wachttijd vrij lang en dat voor een handvol gasten. Wat als de zaak vol loopt? Na afrekening zochten wij ons kamertje op voor een deugddoende nachtrust.

Maandag 30/01 Awassa-Yabello (Volop zon)

Awassa “poort naar het zuiden”
De vismarkt in Awassa
De vismarkt ligt pal aan het Awassameer. De vissers bieden elke morgen de in de nacht gevangen vis aan, waaronder tilapia, nijlbaars, meerval en andere soorten. Het is enorm druk op de markt. Er zijn mensen die vis kopen en vogels die erom bedelen. Grote maraboes lopen op hun lange poten tussen de mensen door en zijn op jacht naar afval, dat ze af en toe toegeworpen krijgen. Ze zijn helemaal niet bang en lopen rakelings langs de mensen heen. Hun kale kop draait van links naar rechts en met hun kraaloogjes kijken ze brutaal in het rond. Langs het meer liggen de houten vissersbootjes in de vorm van een gelijkbenige driehoek. De vissers zijn druk in de weer met de netten te ontwarren. De vissen worden ter plaatse schoongemaakt. Het afval wordt in het water gegooid, wat de aanwezigheid verklaard van grote groepen pelikanen, die rond de bootjes alert zitten te wachten. Af en toe gooien de vissers het afval omhoog, met als resultaat dat de pelikanen opvliegen, wat een prachtig plaatje oplevert. De kleine visjes worden over het algemeen aan de plaatselijke bevolking verkocht. Onder de schaduwrijke bomen zitten de vrouwen de gekochte visjes handig en snel tot filet te verwerken, om ze daarna in een doek of stukjes papier te verpakken. Het is ontzettend jammer dat de markt van plaats is veranderd en het mooie gedeelte met de oude bomen, waar het zich vroeger afspeelde, afgesloten is. De plek is afgesloten door een hoog hek. De toegang tot de vismarkt bedraagt 10 Birr p.p, ongeacht of er vis verhandeld wordt of niet. Wij kenden niet het geluk dit alles mee te maken. Door een teveel aan wind zijn de vissers vorige nacht niet kunnen uitvaren. Er was daardoor geen aanvoer van verse vis. De inkom moest sowieso betaald worden, ongeacht of iets te beleven valt of niet. De maraboes en pelikanen lieten het niet aan hun hart komen en bleven goedmoedig wachten op enig bruikbaar voedsel.
Abeta Wondo
Dit is een NGO project. De Sidamo leven hier met hun imposante hutten, even ten zuiden van Awassa. We bezochten een Sidamostam, waar we kleurrijke beschilderde oromograven konden bewonderen.
Awassa Dilla (90 km)
Tussen Awassa en Dilla stopte Ermias om zijn vitamine C aan te kopen langs de kant van de weg. Verschillende jonge snaken leurden er met qat, netjes verpakt in bladeren van de valse bananenboom(enset). Vanaf nu was qat kauwen een (bijna) dagelijks ritueel van Ermias. Onderweg juist voor Dilla heb je grote ananasplantages en wordt ananas langs de weg aangeboden. Wij kochten één exemplaar en genoten er enkele dagen later van. Ze zijn lekker sappig en zoet. Het is alleen jammer dat we er geen mee konden brengen naar huis. In Dilla werd een lunch stop ingelast. Ermias dropte ons bij een niet al te netjes restaurant, blijkbaar het beste in de stad. We namen er enkel een kom soep met brood. Iets anders riskeerden we hier niet. Wanneer we net gezeten waren, stormde een groep toeristen het restaurant in. Er was voor hen een tafel gedekt. De soep was te eten maar ook weer niet echt heel lekker. Na de afrekening zochten we Ermias op en trokken verder.

Tututi Stelae Field
Toegang bedraagt 50 Birr p.p. Het ligt ten zuiden van Dilla via Wenago en het dorpje Chelba. Via een barslechte gravel bereik je de stelae.
De Gujistam leeft in Finshawa tussen Awassa en Yabello. Zij behoren tot de Omogroep. De meisjes dragen een zelfgemaakt hoofddeksel “kuto”.
Yabello is het gebied van de Borena (meestal ten zuiden van Yabello).
De Yabello Game Sanctuary is een droge acaciasavanne. Met veel geluk zie je er het Swayne hartebeest, zebra’s, koedoes en de Grant gazelle. Wij zijn er niet naartoe geweest, volgens Ermias zijn er niet veel dieren meer te spotten. Jagers hebben het dierenbestand erg uitgedund.
We kwamen vrij vroeg aan in Yabello en kwamen pas om 17u te weten of de reservatie in het Yabello Motel rond was. Osman van Sora Tours had er weer eens voor de zoveelste keer zijn broek aangeveegd. We checkten in en installeerden ons op de kamer. We genoten daarna op het open terras van het zalige weer, zelfs na zonsondergang was het er goed zitten en zonder muggen of ander ongedierte. Voor het avondmaal zijn we op dezelfde plaats gebleven en probeerden te genieten van een maal dat niet bijster lekker was. Na afloop verzochten wij de kelners om voor ons even te lichten. Met een rolstoel in het pikdonker over een zanderig terrein rijden, is niet zo simpel zonder iets van licht. Lang zijn we niet meer wakker gebleven, er viel niets meer te beleven.

Dinsdag 31/01 Yabello-Karat Konso (105 km) (Volop zon)

Na een degelijk ontbijt verlieten wij Yabello om 8u, om koers te zetten naar Karat Konso. Een eerste stop kwam er bij het kratermeer van El Sod. De toegang bedraagt 50 Birr p.p. Het kratermeer(Chew Bet) is 330 m diep, het is een inktzwarte plas waar je op kijkt van op de rand van de krater. Het is gelegen tussen Dubuluk en Mega. Het eerste gedeelte van de weg is goede asfalt, vanaf de afslag is het nog 14 km off road. Er hangen heel agressieve jongeren rond aan het kratermeer. Ze willen allen gidsen voor 100 Birr, terwijl het niet hoeft als je niet in de krater afdaalt. Ze zijn allen werkloos. Wanneer we wilden vertrekken, hebben we er zelfs de politie moeten bijhalen om de gemoederen te bedaren.
Singing Wells
Ze bevinden zich in Dubuluk (Borena Village) 65 km ten zuiden van Yabello. De toegang bedraagt 50 Birr p.p. + 50 Birr voor de wagen. We zijn er op een afstand gestopt, hoorden wat er gevraagd werd qua inkom en zijn het afgebold zonder de bronnen gezien te hebben.
We hadden vandaag meer dan tijd genoeg, daarom werd besloten voor de lunch in het Yabello Motel te stoppen. Het was in de buurt ook maar de enige mogelijkheid om in een betrekkelijk goed restaurant te kunnen eten. Het was er zalig genieten in de schaduw van een boom en de lunch was uitstekend. Ermias genoot er van zijn schotel met injera, een pikant sausje en enkele brokken vlees. Het is een kwestie van goesting, onze smaak is het zeker niet. Het vlees lijkt of het al een keer gegeten is, smakelijk. Na de lunch lieten we Yabello voor goed achter ons en vervolgden de weg naar Karat Konso. In Leloi werd even haltgehouden. Dan volgde Brindal. Het is 66 km voorbij Yabello gelegen. Het is een Borenadorp en een mooi dorp voor fotostops (2 Birr per foto van personen/ persoon). In de streek ten zuiden van Yabello wonen voornamelijk Borena’s, het zijn meestal moslims.
In Karat Konso reed Ermias onmiddellijk naar de Kanta Lodge. Op het eerste zicht was het hier zeker niet gemakkelijk. Het complex ligt tegen de flank van een heuvel, het zijn daardoor geen vlakke paden. Daar komt nog bij, dat het pad geplaveid is met ongelijke natuur stenen met diepe, brede en ongelijke voegen. De uitbater wist er eerst geen raad mee en Ermias zag het ook even niet zitten. Osman was weer te laks geweest en had niet doorgegeven dat ik mij in een rolstoel verplaats. Een Italiaans koppel was bereid van tukul te wisselen, zo konden we onze intrek nemen in de tukul het dichtst bij het restaurant gelegen. Ermias was opgelucht dat het op zijn pootjes was terecht gekomen. We spraken af voor morgen en hij verdween, op zoek naar logies voor hem. Na installatie in de ruime tukul, namen we even de tijd om orde zaken te stellen. Toen we naar het restaurant wilden, werden enkele mannen opgetrommeld om mij van de hoge trap aan het restaurant te dragen. Vermits er groepen logeerden, werd het avondeten in buffetvorm gegeven. Het waren typisch Afrikaanse gerechten, samen met injera en voor wie dat niet lustte stokbrood. Het was lekker maar niet goedkoop. Na het eten liet ik mij de trap opdragen en trokken wij ons terug in de tukul voor de nacht.

Woensdag 01/02 Karat Konso ½ dag (Volop zon)

Konso
Deze stad is gelegen op een hoogte van 1.650m en telt 5.000 inwoners. Het is het kruispunt naar Zuid-Omo. Er is markt op maandag en op donderdag (op 2 km van het centrum). In Fasha (Omgeving Gesergiyo) is er markt op zaterdag. De Cultural Office is elegen aan het hoofd rondpunt. In Konso vind je totems (Waga’s). Dit zijn gebeeldhouwde houten grafmonumenten. Ze worden meestal geplaatst op de graven van bekende Konso. Deze zijn omgeven door kleinere totems voor vrouwen. De Tourist Office is gelegen tegenover het Green Hotel. Toegang bedraagt 110 Birr. Gids kost 250 Birr en is verplicht (2 personen worden beschouwd als groep).
Opmerking: Volgens reisgidsen is een permit is nodig voor ieder dorp dat je bezoekt. Vroeger was dit misschien zo, maar bij ons werd er niet naar gevraagd. In de Kanta Lodge daarentegen waren er geen traditionele Sjaka dansen meer (zoals beschreven in onze reisgids).
In Konso en omgeving wordt op de heuvels voornamelijk in terrasvorm katoen en gierst verbouwd. De dorpen in de omgeving zijn ommuurd door een hoge omwalling, om ze te beschermen tegen de gevaren van buitenaf en tegen modderstromen in de regentijd. Ze hebben slechts drie of vier toegangspoorten. De Konso staan bekend om de houten Waga’s (totems), die als eerbewijs op graven van helden werden geplaatst. De Waga’s symboliseren de held, zijn vrouwen en de gecastreerde vijanden, die hij tijdens zijn leven heeft gedood. De Waga’s blijken erg geliefde objecten in de kunsthandel te zijn, waardoor ze langzamerhand uit het landschap verdwijnen. De ommuurde dorpen van de Konso zijn bijzonder, het is een doolhof van kleine paadjes en steegjes, met overal gemeenschapshuizen en hutjes binnen familie erfjes. De mannen dragen felblauwe hoedjes, terwijl de vrouwen opvallen door hun blauwe shirts en strak naar achter gevlochten haar, soms vastgemaakt met metalen pijpjes. De terrassen op de heuvels zijn beplant met “sorghum”, waarvan deze bevolking ook bier brouwt.
Traditionele dorpen:
Gesergiyo is gelegen op 17 km van Karat Konso. Het is kleiner en heeft minder sfeer dan Mecheke. Het dorp hebben we niet bezocht. Je vindt er de New York Canyon. Deze bestaat uit natuurlijke gesculpteerde zanstenen (heel speciaal). De canyon wordt zo genoemd door zijn vorm. Hij lijkt op de Bryce Canyon maar in een roodkleurige rotsformatie. De rondhangende kinderen zijn heel opdringerig. Marie-Claire heeft de canyon bezocht. Mij lukte het niet het terrein te betreden met mijn rolstoel. Ik hield het bij kijken vanuit de wagen.
Mecheke is gelegen op 13 km van Karat Konso. Het is 400 jaar oud. Er leven 3.000 personen verdeeld over 10 gemeenschappen. Men vindt hier 4 groepen van Wagabeelden, waarvan sommige 150 jaar oud zijn.
Het erf van Chief Gezahegne Woldu
De toegang bedraagt 100 Birr p.p. Chief Gezahegne Woldu is de leider van de Konso gemeenschap en leidt 9 clans. Hij staat in voor de onderlinge vrede en is als het ware een soort vrederechter. Het is nu de 20e generatie en telkens van vader op zoon. De vorige chief overleed 8 jaar geleden. Volgens hun gebruiken is een chief is pas overleden na zijn begrafenis. Na de dood wordt het lichaam gebalsemd. Hierbij worden de ogen en de ingewanden verwijderd. Nadien blijft de mummie 9 jaar, 9 maand, 9 dagen, 9 uur en 9 minuten ter plaatse, voor het uiteindelijk begraven wordt. Dit gebeurt ook zo met krijgers en heldhaftige personen. Prins Albert van Monaco was enkele jaren terug bij hem op bezoek. Het erf ligt op 7 km van Karat Konso. In het omliggende bos staan Wagabeelden ter nagedachtenis van vroegere chiefs en hun vrouwen.
Museum
De toegang tot het museum bedraagt 20 Birr p.p. Je vindt er veel oude waga’s. Het is meer dan de moeite, maar niet rolstoeltoegankelijk. Met een beetje hulp lukt het wel. Ik heb het museum helemaal kunnen bezoeken in mijn rolstoel.
Gamole is gelegen op 2 km buiten Karat Konso, dichtbij de markt +/ 2 km. Het is de grootste alleenstaande traditionele gemeenschap. Zij hebben de beste Wagamaker. Het dorp bezoeken lukt min of meer met een rolstoel, maar met hulp en enkel de breedste weggetjes zijn te doen. Het loont zeker de moeite, Marie-Claire heeft er van genoten.

Elk dorp beschikt over minstens 1 primitieve draagberrie, waarop zieke personen vervoerd worden naar de medicijnman. Alleen wie op sterven na dood is, wordt weggevoerd, gewikkeld in doeken en gedragen door twee personen.
In de omgeving van dorpen zijn altijd mensen te voet onderweg. Vanwaar ze komen is soms een raadsel. Op marktdagen komen ze van heinde en ver om hun schaarse producten aan de man te brengen. Met de opbrengst worden noodzakelijke dingen aangekocht. Hier eindigde voor ons een vrij drukke dag. We keerden naar de lodge in Konso terug, verfristen ons en zochten het restaurant op voor het avondeten. Er werd weer een buffet gegeven, wij kozen nu voor een etentje à la carte. Veel keuze was er niet en daarbij kregen we niet veel op ons bord. Marie-Claire vroeg nog iets meer en we kregen als antwoord dat er niets over was. Toen we de rekening kregen, was het hek helemaal van de dam. Voor het beetje dat we te eten kregen, werd ons een forse rekening aangeboden. Het was goedkoper geweest om van het buffet te eten. ’t Is maar een weet.

Donderdag 02/02 Karat Konso-Key Afar Jinka (Volop zon)

Algemene info Zuid-Omo:
Opmerkingen:
- Volgens onze reisgids heeft een officiële overheidsbrief nodig om het gebied te betreden. Toen wij in februari 2012 het gebied wilden betreden werd er niet over gesproken.
-Sommige dorpen vragen een inkom, meestal 100 Birr per voertuig. De Arbore vragen 50 Birr p.p., de Mursi vragen 100 Birr p.p. en inn het Aridorp is de inkom 50 Birr p.p. De gids kostte ons 50 Birr.
Tussen Konso en Weyto(Weita) leeft de Wakka bevolking.
Weyto ligt op 75 km van Konso(Tsemai Village) 100 Birr(groep)
Key Afar ligt in een vallei op 1.800m hoogte, op 42 km ten westen van Weyto. Het is de mooiste en meest kleurrijke markt. Key Afar is meestal bevolkt door Ari, maar ook door Bana en Hamer. In de omgeving(15’ te voet) ligt een traditioneel dorp.
Het ontbijt hadden we op het terras voor de tukul genomen. Om 8u verscheen Ermias in de lodge. Er werd geladen en we konden op weg naar Jinka via de kleurrijke markt van Key Afar. Voor Key Afar kwamen we voorbij hele velden met katoen en op enkele plaatsen lag geoogste katoen opgestapeld, gereed voor transport naar de fabriek. Tegen het middaguur konden we op de markt in Key Afar stilaan aan ons trekken komen. Ik, of de rolstoel, trok de aandacht van het aanwezige publiek. Een westerling in een rolstoel is ook geen alledaagse bezoeker van de markt. Marie-Claire deed haar uiterste best om ongemerkt foto’s te schieten, wat niet zo van zelfsprekend was. Sommigen lieten haar gewoon begaan, terwijl anderen goed lieten blijken dat zij er niet mee opgezet waren. Het resultaat is in ieder geval vrij goed. Het is nog een vrij typische en prachtige markt. De handel op zich is niet geweldig, de mensen wel. Ze zien er schitterend uit, zowel de mannen als de vrouwen. De mannen wikkelen een kort lapje om hun heupen, de vrouwen dragen geitenhuiden met daar boven veelal T-shirts. Wat ons opviel was, dat er weinig of geen zwarte vrouwen met de borsten bloot liepen. Het kapsel bij de vrouwen is wel speciaal. De vrouwen dragen hun haar vaak in sliertjes gevlochten en met een roodkleurig poeder en vet ingesmeerd. Bij de mannen is het dikwijls gevlochten en velen dragen een veer in het haar. We bleven er rond hangen tot de helft van de namiddag, een kort bezoek aan het toeristisch gedeelte van de markt lieten we niet aan ons voorbijgaan.
Kako ligt halfweg tussen Key Afar en Jinka. Het is een Ari dorp. Het traject Konso-Jinka loopt door een golvend landschap over goede asfalt. In het stoffige Jinka aangekomen, de straten zijn letterlijk één grote zandbak, zochten wij het Jinka Resort op. Vanaf de resort zie je grote stofwolken omhoog vliegen, veroorzaakt door voorbijrijdende wagens. In zulke zandbak rijden met een rolstoel, is onbegonnen werk. Ermias kon met de wagen een heel eind rijden, dan restte er nog enkele meters mul zand en keien om aan onze kamer te komen. Een eerste werkje was, een goede douche nemen, dachten we. Verkeerd gegokt, er was geen druppel water en geen elektriciteit. Hiervoor was het wachten tot 18.30u. Op dat uur kregen alle kamers licht, wij niet. Er werden heksentoeren uitgehaald, met als resultaat noppes. Een extra nachtlampje zonder kap bracht iets meer licht in de duisternis en water hadden we ondertussen ook. Na een deugddoende douche zochten we het restaurant op. De kelners snelden toe, om mij de trap op te dragen. De resort kan dan een iets mindere kwaliteit zijn, de koks leveren prima werk. Na een korte babbel met enkele toeristen, trokken wij ons terug op de kamer.

Vrijdag 03/02 Jinka Mago N.P. Jinka, met gids (Volop zon)

Mago N.P.
De toegang van het park bedraagt 100 Birr p.p + wagen 80 Birr. De mandatory armed Scout betaalden we 80 Birr en de gids die we niet namen (maar die wel verplicht was) kostte ons 200 Birr. Bij de Mursi betaalden we 100 Birr p.p. Foto’s nemen kostte 2 Birr p.p. (moeder en kind 4 Birr).
Om 7u verlieten wij Jinka om de Mursi (www.mursi.org ) te gaan begapen. Welk dorp we bezocht hebben, weet ik niet precies. Het is gelegen op +/ 2u rijden vanaf de ingang van het park en het is 40 km over een slechte steile weg. Je komt er acaciabomen tegen, afgewisseld met open savannes. Er zit alle soorten wild, het meest voorkomend is de waterbok. Het is uiterst moeilijk om dieren te spotten. In het dorp aangekomen, werden we letterlijk overvallen door de vrouwen. Voor we konden uitstappen, wou de scout zijn loon. Het is in onze ogen een heel agressieve bevolking, waar het enkel te doen is om geld. Je hoort er enkel foto, foto en Birr, Birr. Marie-Claire wou een algemene foto nemen van het dorp en de scout vloog tegen haar uit. Ze moest eerst onderhandelen en pas dan mocht zij fotograferen.
Nadat ze een gaatje gemaakt hebben in de onderlip, wordt de lip jarenlang uitgerokken door er ronde klei of houten schotels in te stoppen. De grootte van de schotel bepaalt uiteindelijk de waarde van de bruidsprijs. Hoe groter de schijf, hoe mooier de vrouw voor hen is en hoe groter de bruidsschat. Ze steken de lipschijven maar in voor de foto, daarna hangt de onderlip terug naar beneden. De mannen versieren hun lichaam met inkervingen, teken van kracht en symbool voor verrichte heldendaden. De Mursi staan niet bekend om hun gastvrijheid. Getrek en geduw is er schering en inslag. Het stak ons op de duur zodanig tegen, dat we instapten en het dorp verlieten. De scout bleef ter plekke en had onmiddellijk een ander groepje, waar hij weer kon ontvangen. Het is een vetbetaalde en gemakkelijke job.
Na de lunch in het resort brachten we een bezoek aan een Aridorp, inkom 50 Birr p.p., voor de gids 150 Birr die amper Engels spreekt. De Aristam telt zo’n 100.000 koppen. Zij beslaan het grootste gebied van alle etnische groepen van de Zuidelijke Omo. Het zijn landbouwers en ze produceren honing. Zij dragen meestal westerse kledij, alleen in landelijke gebieden wordt de “gori” nog gedragen. Het is een kleed gemaakt van bladeren, versierd met kleurrijke armbanden en kralen. Marie-Claire heeft het dorp bezocht met een gids aan 30 Birr. Noodgedwongen moest ik verstek geven. Het terrein is helemaal niet voorzien op rolstoelen. Marie-Claire vond deze bevolking meer geciviliseerd en veel vriendelijker dan de Mursi. Na het korte bezoek aan dit dorp, zat onze dag er weeral op. We keerden naar het resort terug, wisselden van kamer, vroegen twee emmers water en probeerden ons hiermee een beetje op te frissen. Proper gewassen, namen we plaats op het overdekt terras en genoten er van de rust en een redelijk fris drankje. Toen de lichten aangingen, bestelden wij het avondeten, verorberden het en trokken ons terug op de kamer.
De Bana(Benna)stam leeft ook in de omgeving van Jinka.

Zaterdag 04/02 Jinka: markt en omgeving met gids (Volop zon)

We vertrokken deze morgen pas om 10u, bezochten eerst een Maale dorp, gelegen op enkele kilometer van Jinka en ten zuiden van de Kako route. Daarna keerden we naar Jinka terug voor de plaatselijke markt, die doorgaat op zaterdag. Je merkt er Ari, Bana, Besheda en Besketo volkeren. De markt is niet te doen met een rolstoel, het terrein is veel te hobbelig. Voor de zoveelste keer moest Marie-Claire het alleen afhaspelen. Ik wachtte haar op in de wagen. Tot slot van de dag stevenden we af op het South Omo Research Center & Museum. De toegang bedraagt 50 Birr p.p. Het is dagelijks geopend van 8 tot 18u. Je hebt er een overzicht van verschillende culturen uit zuidelijk Omo. Het museum is zeker de moeite. Naast de tentoonstellingsruimte wordt er in een apart zaaltje een heel interessante documentaire gegeven over de Hamer in verschillende talen. Wij kozen voor Engels. Wij hebben er in ieder geval van genoten. Een gids hadden we hier niet, we luisterden mee naar de uiteenzetting van de gids van een groepje van VTB. Voor je het museum in kunt zijn er een twaalftal treden, bij de eigenlijke ingang een drietal en in het gebouw nog eens twee. Mits wat goodwill was die hindernis zo van de baan. Een zwarte, lid van de Hamer, plooide na dit karwei zijn hand open. Typisch Afrika.

Zondag 05/02 Jinka-Dimeka-Turmi (Volop zon)

Om 8u lieten we Jinka achter ons, om via Dimeka af te stevenen op Turmi. Dimeka ligt op 55 km ten zuiden van Key Afar. Het is er markt op zaterdag. Het is het voornaamste Hamerstadje en ligt in het territorium van de Benna-bevolking. De Benna gelijken op de Hamer en zijn landbouwers. Het traject Key Afar is over de ganse lengte piste. Een goede weg is in aanleg door Indiërs. Tegen de middag kwamen we in Turmi aan en zochten de Buska Lodge op. De lodge ligt een tweetal kilometer buiten het centrum van het stadje en is uitgerust met alle mogelijk comfort en dat in een dor gebied.
Turmi is het woongebied van diverse fascinerende bevolkingsgroepen, elk met hun eigen cultuur en tradities. Het animisme en het geloof in de voorouders spelen een belangrijke rol. De meeste groepen leiden een semi-nomadisch bestaan, landbouw en veeteelt zijn de voornaamste middelen van bestaan. De Tsemay zie je in Weyto en de Arbore leven in het gelijknamige dorpje. In de omgeving van Turmi leven ook de trotse Hamer. Zij staan bekend om hun gevoel voor schoonheid. De vrouwen besteden uren per dag aan hun kapsel, dat met boter en klei ingesmeerd wordt. De kapsels worden soms versierd met stukjes blik of schelpjes. Hun lichamen worden ingevet met olie en klei en verfraaid met armbanden en kettingen. De mannen kennen een soortgelijk ritueel. Sommigen dragen een struisvogelveer in het haar als teken van dapperheid, zij hebben de vijand, mens of dier, verslagen. Zij scheren het haar in uitzonderlijke kapsels, doen er klei in en verven het met beige en oranje kleuren. Deze semi-nomadische herdersvolkeren trekken met hun kudden in de beboste savanne rond, dikwijls enkel gehoed door jongens. Na hun initiatie worden deze jongens krijgers en krijgen een wapen. De initiatie houdt in, dat de jongens over een rij stieren lopen, het zogenaamde Bull Jumping. Voor de Bull Jumping laten de vrouwen zich geselen, de striemen wijzen op hun gehechtheid aan de familie. Volgens de gebruiken van de Hamer zijn baby’s waarvan eerst de boventanden komen “minky’s”. Minky wil zeggen, onheil en tegenslagen voor de familie. Die baby’s worden dan ook onmiddellijk gedood.
Om 13u vertrok Marie-Claire met Ermias om een Bull Jumping te kunnen meemaken. Er werd vertrokken richting Omerate, na enkele kilometers maande de gids Ermias van de weg af te slaan en door de bush verder te rijden. Het eindpunt voor de Jeep lag op 17km van de lodge, waarna nog een voettocht door een droge rivierbedding volgde van om en bij 45’. De start van de festiviteiten was om 14u. Het is zogezegd nog echt traditioneel, maar in onze ogen is het één en al commerce. Er komt een massa toeristen op af, die allen 300 Birr inkom neertellen + 200 Birr voor een halfbakken gids. Het spektakel start met het geselen van de vrouwen, die het uitdagend vragen. Met een dunne twijg worden zij geslagen, waarna de bloedende striemen goed zichtbaar zijn. Na dit ritueel kiezen de vrouwen bepaalde stieren uit en zetten ze netjes op een rij. De jonge man die de Bull Jumping (stierenloop) moet doen, ondertussen door de andere mannen geschminkt, is heel zenuwachtig en stapt poedelnaakt op de dieren af. Hij moet 3 x over de stieren lopen. Slaagt hij niet in zijn poging, dan moet hij een nieuwe beurt afwachten, wat enkele jaren kan duren. De stierensprong is ditmaal gelukt, de jonge man wordt nu bij de groten ingelijfd en is nu huwbaar.
Ik bleef in de lodge, hield het kalm en genoot van de rust in dit paradijselijke oord. In de late namiddag was Marie-Claire terug en laste ze ook een rustpauze in. Tegen 19u begaven we ons naar het restaurant, waar om 19.30u aan het buffet kon aangeschoven worden. Het werd een verrukkelijke maaltijd. Hierna werd het voor ons stilaan bedtijd.

Maandag 06/02 Turmi: markt en omgeving met gids (Volop zon)

We verlieten de lodge omstreeks 10u om de wekelijkse maandagmarkt in Turmi in al zijn glorie te gaan bekijken. Turmi is een klein traditioneel stadje. Op de markt lopen voornamelijk Hamer vrouwen en mannen. De markt vonden wij niet zo heel kleurrijk, vermits alle vrouwen in geitenvellen in dezelfde kleur gekleed lopen. De haren zijn bij allen in tresjes gevlochten en met klei en olie ingesmeerd. Sommige vrouwen dragen een in twee gesneden grote kalebas op hun hoofd. Dit alles in een monotone bruine kleur, die niets afsteekt tegen hun getaande bruine huid. De mannen daarentegen zijn iets fleuriger gekleed. We schuimden de markt uren lang af, waarna we ons aan een frisse drank tegoed deden op het terras van een klein hotelletje.
Na de middag was het voor ons op de markt genoeg geweest, we wilden naar de lodge terug. Maar Ermias ergens te vinden. Eén van de rondhangende kinderen wist hem te stekken in het hotelletje waar hij overnachtte. We waren net op tijd om nog een lunch te kunnen op de kop tikken. Ermias zou ons terug oppikken om 15.30u om in de omgeving een traditioneel dorpje te gaan bezoeken. Je moet het zeker doen een met gids 200 Birr, de inkom is 100 Birr p.p. Het is interessant om zulk dorp van nabij te zien. Nadien zat onze dag er op en keerden we naar de lodge terug voor een verkwikkende douche, gevolgd door het avondeten, dat nu à la carte gegeven werd bij gebrek aan gasten. Met een volle maag keerden wij naar de tukul terug, laadden de batterijen op en kropen onder het muskietennet.

Dinsdag 07/02 Turmi (Volop zon)

We verlieten de lodge in Turmi om 8u, om naar het uiterste plekje te rijden. De rit van Turmi naar Omerate voert je door een uiterst droge en verlaten savanne. Het traject valt best mee, de gravel road is in goede staat. Er rijden weinig of geen vrachtwagens over, die de weg kapot rijden. Het traject is 72 km, een afstand die je in twee uur kunt afleggen. Hier en daar zie je kudden met geiten, gehoed door kleine jongens, die het op een lopen zetten bij het zien van een fototoestel. De eindstop was in Omerate, een vriendelijk stadje. Het kan er zeer warm zijn, zelfs tot 40°. Het is tevens het eindpunt in Ethiopië, zeker voor wie met een wagen rondtrekt. De Omo-rivier is hier spelbreker, samen met de defecte brug die je aan de overkant zou kunnen brengen. De brug is er enkele jaren geleden gelegd en reeds vlug na ingebruikname defect geraakt en dat is het dan. De reparatie of vervanging kan nog lang op zich laten wachten wegens geldgebrek. Als je het water over wil, ben je aangewezen op een gammele prauw. Ermias parkeerde de wagen aan de oever van de rivier en het onderhandelen over de prijs van een gids en de overzet kon van start gaan. Marie-Claire kreeg een gids mee voor 100 Birr en mocht met een prauw H/T voor 60 Birr. Ze werd letterlijk in het bootje geduwd, want er moest nog een ganse karrevracht goederen mee de rivier over. Aan de overzijde werden twee Dassanech-dorpen bezocht, Rate en Borkonoch. De inkom tot de dorpen is 100 Birr p.p. De bevolking die er leeft is kleurrijk. Je merkt dat de dorpen zijn opgezet voor de toeristen. Ze worden kunstmatig in stand gehouden, het is een beetje zoals Bokrijk.
Op de terugweg namen we de tijd. We genoten meer van de natuur, al stelt die niet veel voor. Hier en daar ontwaarden we hoge termietenhopen en schichtige Dik diks die ijlings wegvluchtten in de savanne bij het horen van onze wagen. Tegen 15u waren we terug in Turmi, waar we ons in het Tourist Hotel, waar Ermias logeerde, neerzetten en genoten van een frisse drank, om het stof te blussen. Terug in de lodge probeerden we van een late lunch te genieten. Die viel ietwat tegen. Ik vroeg springrollen en je kon ze amper snijden. Ze zouden uit het bord gesprongen hebben, hun naam hadden ze blijkbaar letterlijk opgenomen, al is de werkelijke betekenis enigszins anders. Na een klacht hierover, werd een nieuwe portie aangevoerd, die toch iets malser was. De rest van de dag hielden wij het rustig en genoten van de stilte der natuur. Het avondeten was dit maal niet in buffetvorm en werd daardoor door ons minder gesmaakt. Het kan niet alle dagen kermis zijn.

Woensdag 08/02 Turmi (Volop zon)

Vandaag liet ik Marie-Claire alleen vertrekken met Ermias. Ik vond het zinloos mee te rijden over weer eens dezelfde stoffige weg en dat voor een tweetal uren, per enkele rit. Ik was de rit van gisteren nog indachtig, waar ik ook heel weinig geniet van had. De ganse tijd word je doorheen geschud en op het einde van de rit zit je onder het stof en heb je stof moeten vreten. Marie-Claire trachtte dan maar alleen te genieten van wat er te beleven viel in de Karodorpen. In Kolcho betaalde Marie-Claire 350 Birr inkom (groepstarief) ( Ze telde in hun ogen als groep !) De gids vroeg 150 Birr. In het dorp, dat ligt op een prachtige zandrots met zicht op de Omorivier, staan een 30 tal hutten.
Kangatan ligt op 80km van Turmi. Je bereikt het via dezelfde droge savanne. Om er te geraken moet je de Omorivier oversteken met een kano. Het is een Bumibevolking. Men vroeg er 500 Birr p.p. toegang, dus voor Marie-Claire hoefde het even niet. Zij zijn terug naar Turmi gekeerd.
Om 15u vervoegde zij mij terug in de lodge. De rest van de namiddag hielden we het kalm, namen een verkwikkende douche en genoten op het terras aan de tukul van een welkome drank. Tegen 19u pakten we onze spullen bijeen en zochten voor de laatste maal het restaurant op voor het avondeten. Voor de tweede keer op rij was er geen buffet. Dan maar à la carte. Het eten stelde weer niet veel voor en het was zelfs niet echt lekker. Voor we in bed konden, hadden we te maken met een soort zwarte kever van een tweetal centimeter, die op de vloer zat. Toen we in de buurt kwamen, liep het beestje weg, om daarna een sprong te maken op een muskietennet. Met toiletpapier heeft Marie-Claire het ongedierte kunnen beetpakken. De beste oplossing was nu, papier en inhoud in het toilet kieperen en doorspoelen. We waren er van verlost en konden nu gerust slapen.

Donderdag 09/02 Turmi-Weyto-Karat Konso-Arba Minch (Volop zon)

Turmi-Weyto: 3u
Weyto-Karat Konso: 1.30u
Karat Konso-Arba Minch: 3u
We hadden met Ermias afgesproken te vertrekken om 7.30u. Op dat uur was de receptie van de lodge nog niet open en konden we niet afrekenen voor de laatste overnachting. Ik was ondertussen in de wagen gestapt terwijl hij ook geladen werd. Tegen 8u was alles vereffend en zeiden we de Buska Lodge vaarwel. Tot in Weyto reden we op gravel en vanaf dan was het asfalt tot Konso en verder tot Arba Minch. Oef, eindelijk minder stoffige wegen en minder schokken. In Konso werd gestopt bij de Kanta Lodge, waar we van de lunch genoten op het open terras, maar wel goed beschermd tegen de felle zon onder een parasol. Marie-Claire wou na de lunch de plaatselijke markt nog een bezoekje brengen. Zij moest het hier weer eens alleen afhaspelen. De schamele kraampjes staan kris kras door elkaar tegen de flank van de heuvel opgesteld en het terrein is verre van vlak.

Wanneer Marie-Claire genoeg had van de markt, vervolgden we om halt te houden bij de Arbore. Het is een interessant dorp, dat je zeker moet kunnen bezoeken. Het ligt op 50 km van Weyto. Op zaterdag kan je er naar de markt. De bevolking is verwant aan de Konso. De vrouwen, voornamelijk nog met blote borsten, dragen menige lange heel kleurrijke kralen. Zij vragen naar zeep en T-shirts, maar zijn niet agressief. Het is een uiterst vriendelijke bevolking.
De toegang bedraagt normaal 250 Birr p.p. Zonder officieel inkomticket kan het voor 50 Birr p.p. + gids 50 Birr.
Veel viel er verder op onze weg niet meer te beleven. Rond 16.45u waren we in Arba Minch en Ermias bracht ons bij de Paradise Lodge. Het inchecken ging vlot en de tukul was gemakkelijk bereikbaar, er lag een lang hellend vlak om de tukul te bereiken. De installatie op de kamer was een ander paar mouwen. Er was alleen één smal dubbel bed, een eenpersoonsbed werd bijgevraagd en verkregen met extra matras. Om het extra bed te kunnen zetten, moest een en ander buitengezet worden of verplaatst. Dan was het de beurt aan de badkamer. De badkamer zelf was meer dan ruim genoeg, maar de deur was net een tweetal centimeter te smal. De oplossing? De deur verwijderen! Een schrijnwerker van dienst werd erbij gehaald en die begon meteen aan de klus. Er werd gewrongen en gesleurd om de nagelen, geen vijzen, uit de scharnieren te verwijderen. Na een goed kwartier was de klus geklaard en kon ik met de rolstoel nameten. Het was nipt, maar het lukte. Nu werd alles netjes geordend, we namen een douche, trokken andere kleren aan en zochten het restaurant op. Voor we aan tafel gingen, genoten we nog even op het open terras van de prachtige natuur rondom ons, nl. het Nechisar N.P. en de twee meren van Chamo en Abaya. Tegen zonsondergang werd het er frisser en kozen wij een plaatsje in het restaurant. Alles werd er in gereedheid gebracht voor het buffet. Marie-Claire koos voor het buffet, wat heel uitgebreid was, ik hield het bij één enkele schotel. Het was allemaal heel lekker maar vrij duur. We zaten hier dan ook in één van de betere restaurants in Ethiopië. De afrekening zouden we bij het uitchecken betalen. Na ontvangst hiervan kozen wij het hazenpad en gingen naar ons stulpje terug voor een weldoende nachtrust.

Vrijdag 10/02 Arba Minch en omgeving (Volop zon)

Arba Minch is gelegen op een hoogte van 1.300m. Het ligt 500km ten zuiden van Addis Ababa en telt 75.000 inwoners. Arba Minch betekent “veertig bronnen” en is vernoemd naar de warm waterbronnen, die in de omgeving te vinden zijn. Het is mooi gelegen met aan de ene kant de bergen (4.000 m) en aan de andere kant de oevers van de twee Riftmeren Chamo en Abaya. De twee meren worden gescheiden door de zogenaamde “ brug van God”, een smalle strook tussen beide meren die toegang geeft tot het Nechisar N.P. Het nationaal park is vernoemd naar het witte gras, dat kenmerkend is voor het park (Nech Sar betekent wit gras). Dit nationaal park is één van de mooiste parken in Ethiopië, je kan er 91 verschillende soorten zoogdieren tegenkomen zoals zebra’s, verschillende antilope en gazelle soorten als Kudu’s, Dik-diks, de Grant gazelle en het Swayne hartebeest. Dieper in de bossen vind je wilde bosvarkens, everzwijnen, Anubis bavianen, genets en fluweelapen. Vogelliefhebbers komen er ook aan hun trekken. Je kan er maar liefst 351 verschillende vogelsoorten spotten. Een boottocht op het Chamo-meer brengt je dicht bij krokodillen. Nijlpaarden zie je best van op een zekere afstand, kwestie van veiligheid. Op beide meren varen veel piepkleine vissersbootjes. De meren zitten vol met Tilapia, Tijgervis, Meerval en Nijlbaars. In de restaurants in de omgeving kan je dan ook heerlijke vis eten.
Een halve dag brachten we een bezoek aan de Dorze, een soort wevers met bijenkorfhutten. De kleine Dorze stam is bekend in gans Ethiopië vanwege hun weverskunsten en bijenkorfhutten. De Dorze komen oorspronkelijk uit het zuiden van Ethiopië. Hun dorpjes zijn te vinden rond Arba Minch en Chencha, ten westen van de Chamo en Abaya meren in de Grote Riftvallei. De tropische bossen in dit gebied hebben grotendeels plaatsgemaakt voor landbouwgronden. Vroeger was dit hun belangrijkste bron van inkomsten.
Door de schaarste aan landbouwgrond is men rond 1900 grootschalig overgegaan op het weven. Deze techniek hebben zij niet zelf ontwikkeld, maar geleerd van de Gojjam stam, waarmee zij sedert de 15e eeuw op voet van oorlog leefden. Nu zijn de Dorze in heel Ethiopië gekend om hun weeftechniek. Veel wevers trekken met hun ezelskarren het ganse land door, om de geweven stoffen te verkopen. Ze zijn ook de makers van de nationale kledij van het land, de “Shamma”, een zeer fijn geweven witte katoenen stof. Het meest opvallend kenmerk van een Dorze dorp zijn de hoge hutten in de vorm van een bijenkorf. Zij zijn gemaakt van lange bamboestokken, die stevig in de grond gegraven en bovenaan samen gebonden worden. Bamboe is gevoelig voor rotten en gewild als voedsel voor termieten. Vandaar dat de onderkant van de hutten na enige tijd wordt verwijderd. De hut wordt daardoor iets kleiner en naar een ander plekje verplaatst. De hutten blijven zo gemiddeld 40 jaar in gebruik, tot ze te klein zijn om in te wonen.
Rond de bamboestokken wordt de hut geweven van bamboerepen en bladeren van de enset. Deze plant wordt ook valse bananenboom genoemd, omdat hij erg lijkt op de echte bananenboom. De enset-plant is heel belangrijk voor de Dorze. Hij levert bouwmateriaal maar ook voedsel. De wortels smaken naar een soort aardappel, de bladeren worden fijngesneden en gegeten als voedsel. De vezels van de enset worden in elkaar gedraaid en gebruikt als touw, van het sap uit de stengel wordt een soort pudding gemaakt.
Het Dorze dorp ligt net voor Chencha. De toegang bedraagt 50 Birr p.p. + gids 50 Birr. In het dorp is het markt op maandag en zaterdag. De door de gids geleide voettocht door het dorp is niet toegankelijk voor een rolstoel. Het is een heuvelachtig gebied. Het is ook niet zo heel interessant. Even voor Dorze worden langs de weg de kleurrijke stoffen te koop aangeboden. Afbieden is hier de boodschap. Het zijn de stoffen die in deze regio geweven worden. De verkoopstalletjes leveren mooie foto’s op, omdat je er stoffen in alle kleuren van de regenboog vindt.
Chencha ligt op een hoogte van 2.900 m. Er is markt op dinsdag.
Op 1,5 km van Chencha ligt Gambela Doko, waar de weefcoöperatie zich bevindt. Van Dorze begaven we ons hier naartoe. We werden hartelijk verwelkomd bij de coöperatie en alles werd in het werk gesteld om zelfs de rolstoel binnen te krijgen. Er viel heel weinig te zien en er werd amper gewerkt. Toen er iemand het initiatief nam om afgewerkte producten te tonen, was het voor ons helemaal over. Er was amper keuze, waarop wij het pand verlieten en naar de wagen stapten. Nu werden ze agressief, om een door ons zogezegd geweigerd inkomgeld.. Vooraf was er over enig inkomgeld niet gerept We werden vooraf zo vriendelijk onthaald, maar daar schoot nu niets van over. Met veel gepalaver van hun kant zijn wij het afgebold. Ermias was er op een bepaald ogenblik niet echt gerust in.
We verlieten deze streek met gemengde gevoelens en zochten de lodge op voor de lunch. In de lodge werd onderhandeld over het huren van een boot om een boottocht te maken op het Chamo-meer. Er circuleren over de prijzen allerhande geruchten. De Paradise Lodge kon een boot leveren voor 500 Birr voor de ganse boot, wat aannemelijk was.
Het Chamo-meer is het derde grootste meer van Ethiopië. Boottochten mogelijk via Soma Boat Tours (restaurant) 1.30u. Zij hebben verschillende soorten boten van 10 tot 14 personen. Langere boottochten zijn mogelijk. De inkom voor het N.P. bedraagt 90 Birr p.p + 20 Birr voor de wagen.
Marie-Claire heeft de boottocht alleen gedaan omdat ik het niet direct zag zitten om in een klein bootje het meer af te varen. Later vernam ik dat het heel goed zou gelukt zijn, maar gedane zaken nemen geen keer. Marie-Claire vond het een hele belevenis, zij was nog nooit zo dicht bij zulke grote krokodillen geweest en dan nog in zo’n groot aantal. De nijlpaarden heeft zij van op een zekere afstand moeten aanschouwen. De bootsman nam geen risico’s om dichtbij die logge en gevaarlijke dieren te komen. Ik had plaats genomen op het terras aan de kamer toen er plots een salamander met groen lijf van +/- 40 cm verscheen. Ik schrok even, waarop het beestje schichtig wegdook tussen het gras. Voldaan vervoegde zij mij terug in de lodge, waar ik geduldig op haar wachtte. Het werd stilaan donker en we zochten het restaurant op. Ditmaal werd er geen buffet aangeboden, want er waren te weinig gasten. De maaltijd smaakte ons nochtans even goed. Daarna werd het weer bedtijd.
Het Abaya-meer is het tweede grootste meer van Ethiopië. Hier leeft de Gatami-bevolking. Zij jagen op nijlpaarden en maken boten van 8 m lang. Hun huizen tellen twee verdiepingen. We hebben dit meer niet aangedaan wegens tijdsgebrek. Beide meren konden we van in de lodge goed observeren.

Zaterdag 11/02 Arba Minch - Addis Ababa (Volop zon)

Vermits we een lange rit voor de boeg hadden, besloten we om 7u te vertrekken in Arba Minch. Via Sodo bereikten we Hosaina, waar de Welayta en Alaba stammen leven. Op het traject Arba Minch - Sodo is de weg in slechte staat. We hadden in Hosaina een goede 230 km afgelegd in 4.30u. Hosaina ligt op een hoogte van 2.300 m en telt 60.000 inwoners. We besloten er halt te houden voor de lunch. Ermias kende er een redelijk goed restaurant, waar we plaats namen op het open terras. Het restaurant is afhankelijk van het ernaast gelegen internationale hotel. Ermias smulde er smakelijk van zijn injera, wij hielden het sober bij een grote kom soep met brood. Een drankje mocht niet ontbreken. We namen de gelegenheid te baat om het toilet even te bezoeken. Die gelegenheid krijg je niet overal. Van hier ging het naar Arakit, 55 km ten noorden van Hosaina. Je hebt er mooie Gurage-woningen langs de kant van de weg.
We bereikten de omgeving van Butajira op een 100 km en 1.30u van Hosaina. We kwamen er in de Silté regio, 4 km zuidwest van het Shetan-meer. Hier troffen we de Silté-bevolking aan met hun traditionele huizen. Het zijn grote ronde in oranje en bruin geschilderde hutten, waarin zij samen met hun dieren leven. Bij een korte stop wou Marie-Claire wel eens een hut van binnen inspecteren. Haar commentaar was: “Het is er niet echt vuil, maar de dieren zorgen voor een indringende geur.” Wij, als verwende westerlingen, zouden het er niet lang uithouden. Deze mensen hebben echter weinig andere keuze.
Het Lake Shetan, gelegen op 10 km ten zuiden van Butajira, hebben we niet bezocht. Het is een zwart kratermeer, waarin reeds meerdere personen zijn verdronken. Niemand wil nog in de buurt van het meer wonen. Shetan betekent ‘duivel’ in het Amharic. We naderden nu de Middeleeuwse Stèles van Tiyo. De site ligt 40 km van Melka Awash en 30 km van Adadi. Het is door de UNESCO herkend. De toegang bedraagt 50 Birr p.p. De site is kleiner dan Axum. De stèles staan allen opgesteld op een stuk braakliggende grond, niet haalbaar met een rolstoel.
De stèles zouden de plaats aangeven van een massagraf van 700 jaar geleden. Marie-Claire trok er voor de zoveelste keer alleen op uit en zei me achteraf, dat ik niet veel gemist had. Van op de plek waar Ermias parkeerde, kon ik een glimp opvangen van de simpele stèles die kris kras op het terrein zijn ingeplant. Bij de ingang staat een stalletje opgesteld waar allerlei ambachtelijke producten worden verkocht. Marie-Claire kon niet aan de verleiding weerstaan en kocht er een kleurrijk mandje. Op het overige traject Butajira - Addis Ababa (125 km) staan veel enset of valse bananen.
De enset of valse banaan is verwant met de bananenboom. In tegenstelling tot de bananenboom kan de enset tot 9m hoog worden en geen vruchten dragen. Enset wordt gestekt en op een afstand van +/- 3m van elkaar in de grond geplant. De ruimte tussen de bomen wordt benut voor het zaaien van granen en maïs. Na ongeveer 7 jaar worden de bomen gekapt. De stam wordt in stukken gehakt en de pulp die in de stam aanwezig is, wordt met een gespleten stok afgeschraapt en daarna fijngewreven. Deze massa wordt in de grote bladeren van de boom verpakt en bewaard om te gisten. Het pakje wordt in een speciaal gegraven opening gelegd en zorgvuldig afgedicht met bladeren en grote stenen. Over het algemeen wordt het gat in de tuin gegraven, maar soms ook in de hut om diefstal te voorkomen. Na enkele maanden is de gisting klaar. Het eindproduct “kocho”, een zware enigszins stinkende massa wordt gebruikt als pap. Ook worden er koeken van gebakken die enorm voedzaam zijn. Het wordt op de markt verkocht of gebruikt voor eigen consumptie. De enset kan lang bewaard blijven en is daarom een goede aanvulling in moeilijke tijden. De ensetplant is een nuttige boom, naast het (stam)product kocho, vervullen de bladeren een grote rol. Zij worden veelzijdig gebruikt o.a. als dakbedekking, voor het bewaren van voedsel, als brandstof, van de vezels worden touwen geweven en volgens de lokale traditie worden er geneeskundige krachten aan verbonden.
We naderden nu stilaan Addis en Ermias liet goed verstaan dat hij opgelucht was eindelijk in zijn thuisbasis terug te komen. Een bijkomende reden was zijn moeder die enkele dagen voordien was opgenomen in het ziekenhuis en misschien een heelkundige ingreep moest ondergaan. Hij reed ons recht naar onze bestemming: het Soramba Hotel. Na het lossen van de wagen namen van onze trouwe chauffeur - en ondertussen vriend - afscheid voor hij verdween. Het inchecken mocht maar een formaliteit zijn. Ze kenden ons en hadden al onze gegevens reeds vier weken tevoren ontvangen. Het liep even mis met de kamer. We hadden gevraagd over dezelfde kamer te kunnen beschikken. Die was bezet, maar er werd zogezegd een gelijkwaardige aangeboden. Marie-Claire ging op haar achterste poten staan en nam dit niet. Ik heb haar kunnen overtuigen dat het een eendere kamer was maar dan het spiegelbeeld. Na installatie zochten wij het restaurant op voor een degelijk avondmaal. De manager heeft zich later verontschuldigd en gevraagd of alles nu in orde was. Afrekenen zouden we morgen wel doen bij het uitchecken, nu trokken we ons terug op de kamer voor een lange verkwikkende nachtrust.

Zondag 12/02 Addis Ababa S.S. en vlucht Addis Ababa - Milaan - Brussel

Osman had ons bij de boeking van de toer een free sightseeing van Addis beloofd op de laatste dag. We waren vergeten vragen om hoelaat de chauffeur ons zou ophalen. Tegen 9u stonden wij paraat in de lobby, maar er daagde niemand op. We deden meerdere pogingen om Osman te bereiken, maar allen zonder resultaat. Er werd uiteindelijk een taxi gevraagd, om ons een kleine sightseeing te bezorgen van de stad. Er werd een prijs overeengekomen van 500 Birr. Rond het middaguur konden wij starten. De taxichauffeur voerde ons o.a. naar het National Museum waar veel archeologische en historische vondsten zoals een replica van het befaamde hominidae fossiel “Lucy” te bewonderen zijn. Het museum is open van 8.30-11.30u en de inkom bedraagt 10 Birr p.p. De bekendste bezienswaardigheid is Lucy. Deze menselijke fossiel is meer dan 2,25 miljoen jaar oud en staat lokaal ook wel bekend als “ Dinknesh”, wat zoveel betekent als “jij bent prachtig”. Een bezoek aan dit museum schetst een mooi beeld van de geschiedenis van Ethiopië. Het is een bezoek meer dan waard, zelfs met de afwezigheid van de bekende mummie. Enkel het gelijkvloers is rolstoeltoegankelijk en dan ben je reeds op een hoge trap geholpen. Er is geen lift.
Het Juda monument (Lion of Judah) wordt in de reisgidsen vernoemd maar is niet zo speciaal. Wij zijn er met de taxi voorbijgereden en hebben zelfs niet de moeite gedaan om er een foto stop in te lassen.
Het Etnografisch Museum (Museum & Library of The Institute of Ethiopian Studies (Etnologisch Museum)) is iedere dag open van 10-17u, behalve op maandag. De Inkom bedraagt 50 Birr p.p. Het museum bevindt zich in de belangrijkste campus van de universiteit van Addis Ababa in het Instituut van de Ethiopische Studies en heeft als doel het historische en culturele erfgoed van Ethiopië te beschermen en bewaren. Het is het voormalige Paleis van Haile Selassie. Hier krijg je een mooi overzicht van de geschiedenis, cultuur en tradities van de volkeren van Ethiopië. De collecties omvatten ook de nomadische stammen, die nu nog op dezelfde manier leven als hun voorouders duizenden jaren geleden. Het is een must in Addis, zeker wanneer je over voldoende tijd beschikt.
De Kidist Maryam kerk is open van dinsdag tot zondag van 8.30u - 17.30u. Het is een kleurrijke kerk. De inkom bedraagt 30 Birr p.p. De kerk huisvest het mausoleum van Menelik II en familie. Ze is kleiner dan de Kiddist Selassie. De kerk is gelegen op de Mt. Entoto. Ze staat op het terrein van het eerste paleis van keizer Menelik II. Ze werd door Menelik II gebouwd in 1876. De architectonische vormgeving en de schilderijen aan de muren zijn erg fascinerend. Menelik II werd er destijds tot keizer gekroond. Parkeren gebeurt op grote afstand, omdat de kerk zich op het presidentieel domein bevindt. Gewapende militairen houden alles nauwlettend in de gaten. Een stevige klim volgt, eer je aan de hoge trap voor de kerk bent. Ik ben beneden op Marie-Claire blijven wachten. Het lukte niet om mij boven te dragen. Fotograferen van de buitengevel mag enkel aan de voorzijde. De rest is verboden gebied voor fotografen.
In het Red Terror Museum is de inkom gratis, maar men verwacht een kleine bijdrage. Het is een heel interessant museum. Het is meer dan de moeite waard. Wij wisten niet af van het bestaan ervan. Je krijgt er een goed beeld voorgeschoteld van de folteringen en martelingen die Mengistu liet uitvoeren. We kregen er een goede uitleg door een ex-gevangene, een persoon die het
geluk heeft dit nog te kunnen navertellen. Het museum doet denken aan het Tuol Sleng Genocide Museum in Phnom Penh in Cambodja. Je wordt er met je neus op de gewezen feiten gedrukt. Het is tegelijk indrukwekkend en walgelijk. De taxichauffeur wou absoluut dat we dit een keer zagen. Het was een toemaatje van hem.
De Merkato (markt) is de grootste openluchtmarkt van Afrika. Je maakt er kennis met allerlei fascinerende en mysterieuze goederen en ambachtelijkheden afkomstig uit alle delen van Ethiopië. Je kunt er alles kopen wat je wenst, als je maar goed kunt onderhandelen. Het is de moeite, maar niet zo veilig. Op zondag zijn de meeste winkels gesloten.
Tegen 18.30u waren wij terug in het Soramba Hotel. We hadden - voor we aan de sightseeing begonnen – gevraagd of we even een vrije kamer mochten gebruiken om ons nog wat op te frissen en andere kleren aan te trekken voor de vlucht naar huis. Als dit karwei niet te lang duurde, was het OK. Opgefrist zochten wij voor een laatste maal het restaurant op en genoten er van het laatste avondmaal in Ethiopië. De manager kwam ons melden dat de shuttle rond 20.30u naar de luchthaven zou vertrekken. We moesten dus zien dat we tegen die tijd in de lobby waren. Om 20.15u verscheen de chauffeur en de wagen werd geladen. We vertrokken om aan de luchthaven aan te komen om 21u. Met de hulp van de chauffeur bereikten we het luchthavengebouw, dropten we de bagage op de band van de security bij de ingang en zochten we daarna de incheckbalie op. Na het inchecken werden we door een assistent door de immigratie en de tweede security geloodst en tot bij de gate gebracht. De boarding startte om 23.30u en we lieten Addis Ababa achter ons om 0.30u. Met veel aandringen werd een smal aftands plooibaar rolstoeltje aan boord gebracht.

Maandag 13/02 Aankomst in Brussel (Druilerig in Brussel, maar het vroor niet meer)

Na een voortreffelijke vlucht landden we in Milaan om 5.30u en er werd een tankbeurt ingelast die 1 uur in beslag nam. We bereikten Brussel vanuit Milaan om 8.35u, net twee uur later dan voorzien. Met een assistent stonden we vlug bij de bagageband waar onze twee valiezen na enige wachttijd toekwamen. Er mankeerde maar 1 stuk, de plooibare toiletstoel was er niet bij. Het werd vlug aangegeven. Wij hadden nog geluk aangezien er bij ons maar 1 exemplaar ontbrak. Sommigen hadden meer pech. We vernamen dat het toestel in Addis teveel bagage moest laden, dan blijft een gedeelte staan tot het met een volgende vlucht meekan. Geen probleem, we zouden het achtergebleven stuk de dag daarop wel ontvangen. De taxi van Taxibedrijf Meerhof uit Willebroek stond meer dan een uur op ons te wachten. De chauffeur had de vluchtinfo niet geraadpleegd. Er werd vlug geladen en we konden huiswaarts keren.
Eind goed, al goed
Eindconclusie

Ethiopië is een enorm groot land, dat feitelijk twee heel aparte landen zou kunnen vormen. Het noorden biedt cultuur en natuur, terwijl je in het zuiden voornamelijk mensen gaat bekijken (stammen). In het noorden zijn het meestal vriendelijke mensen, niet opdringerig en niet agressief. In het zuiden daarentegen komen ze stugger over, zijn ze agressiever en het enige wat telt zijn Birrs. Wij bevelen het noorden met volle overtuiging aan, terwijl we de mentaliteit van het zuiden eerder zouden verwensen. Van het noorden hebben we genoten, maar wanneer we in het zuiden rondtoerden, wensten we ons soms ver van Afrika. Als de zuiderlingen de opgeslagen wegen niet veranderen, is het met het toerisme binnen de kortste keren gedaan (nog voor het echt op gang is gekomen). De infrastructuur is er nog niet, de prijzen om iets te bezoeken swingen wel de pan uit. Prijzen die vandaag gelden, zijn morgen reeds achterhaald. Het toerisme in Ethiopië is meer gericht op groepen. Individuele reizigers worden, zeker in de betere logies, stiefmoederlijk behandeld. Zij worden soms zelfs als een last aanzien. Iedereen zal natuurlijk niet dezelfde mening toegedaan zijn over dit prachtige land. Wij denken zo over de mentaliteit in dit land.
Eén ding is zeker, het is een minder interessante bestemming voor rolstoelgebruikers, hoe mooi het land ook mag zijn. De kerken en kloosters in het noorden liggen op een heuvel of verzonken onder de grond, telkens met treden of steile hellingen. Marie-Claire heeft alles kunnen bezoeken wat ze wou, maar ik heb het vaak aan mij moeten laten voorbijgaan. Wegen en straten zijn niet altijd mooi geplaveid. Wanneer er eventueel een beetje hulp geboden wordt - wat zeldzaam is - wordt de handpalm prompt opengevouwen voor een tip. In Afrika wordt niets voor niets gedaan. Een wagen, (best een Jeep of gelijkwaardig) met Engels sprekende en behulpzame chauffeur is een must voor het zuiden en aan te raden voor het noorden.